طلاق بائن چیست؟

طلاق بائن، طلاقی است که در آن مرد نمی تواند به زن رجوع کند. کلمه بائن به معنی جدا شونده در لغت معنی شده است. یعنی مرد نمی تواند بدون عقد او را مجدد همسر خود قرار دهد. این نوع از طلاق در مقابل طلاق رجعی قرار دارد که در آن، مرد می تواند در زمان عده به همسرش برگردد. در این شرایط، زوجین مجددا بدون اینکه نیاز به صیغه عقد باشد می توانند با هم زندگی کنند. طلاق بائن به 6 دسته تقسیم می شود. طلاق زنی که بعد از عقد با آو آمیزش نشده باشد و طلاق خلع و طلاق مبارات و… از انواع این طلاق هستند. در زمان عده طلاق بائن، زن به مرد محرم نیست. مولانا در مثنوی معنوی می فرماید:

پور سلطان گر بر او خائن شود          آن سرش از تن بدان بائن شود

انواع طلاق بائن

طلاق بائن دارای انواع زیر است:

طلاق بائن قضایى

با توجه به ماده 1133 قانون مدنی، طلاق شرعا و قانونا به اختیار مرد است. شرح این ماده عبارت است از: «مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسرش را بنماید. تبصره- زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹)، (۱۱۲۹) و (۱۱۳۰) این قانون، از دادگاه تقاضای طلاق نماید.» همچنین اگر زن در شرایط عسر و حرج باشد و یا مرد غایب باشد، زوجه می تواند به دادگاه مراجعه کند و تقاضای طلاق بدهد. به این نوع از طلاق اصطلاحا طلاق قضایی گفته می شود.

این نوع طلاق، مطابق قانون در سه مورد اتفاق می افتد که عبارتند از:

• شوهر غایب مفقودالاثر باشد.
• استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان الزام وی به انفاق
• در عسر و حرج بودن زوجه (طلاق به علت عسر و حرج زوجه)
  به عبارت دیگر در طلاق قضایی، شوهر موافق طلاق نیست و به یکی از دلایل ذکر شده دادگاه او را اجبار به طلاق می کند. این عدم موافقت شوهر، ممکن است به دلیل غیبت او و گاهی به دلیل مخالفت او باشد.

طلاق بائن خلع نوبت اول چیست؟

طلاق توافقی و طلاق از طرف زن که دادگاه مرد را مجبور به طلاق کرده باشد را طلاق خلع می نامند. اگر زن و شوهر اولین بار باشد که از هم طلاق می گیرند و قبلا سابقه ازدواج و طلاق با یکدیگر را نداشته باشند، طلاق صادر شده طلاق بائن خلع نوبت اول می باشد. حالا فرض کنید زن و شوهر مجدد با هم ازدواج کنند و برای بار دوم از هم طلاق بگیرند، این مورد طلاق بائن خلع نوبت دوم محسوب می شود.

اقسام طلاق بائن

ماده 1145 قانون مدنی، طلاق بائن را اینگونه دسته بندی نموده است :

• طلاق دختری که نُه سالش تمام نشده است.
• در برخی رساله‌های توضیح المسائل قسم دیگری نیز برای طلاق بائن وجود دارد که طلاق حاکم شرع نام دارد. در این قسم طلاق، حاکم شرع همسر شخصی را که نه نفقه او را می پردازد و نه طلاقش می‌دهد، طلاق می دهد.
• طبق ماده 1130 قانون مدنی، طلاق هایی که زن بر اساس عسر و حرج نیز درخواست می کند، به غیر از طلاق از شخص غائب مفقود الاثر که رجعی است در بقیه موارد بائن به حساب می آید.

1. طلاق زن یائسه

یائسه زنی است که به اقتضای سن که معمولا پنجاه سالگی است، عادت زنانگی نمی بیند و زمان بارداری او به پایان رسیده است. در زنان سیده معمولا تا 60 سالگی طول میکشد.

2. طلاق خُلع

ماده 1146 قانون مدنی، در رابطه با طلاق خلع صحبت کرده است. این ماده می گوید زن به دلیل کراهت از شوهر خود، در مقابل پرداخت مالی به شوهرش طلاق می گیرد. این مال می تواند کل مهریه زن، کمتر یا بیشتر از آن باشد. به مالی که زوجه به زوج میبخشد فدیه گفته می شود. این مال می تواند دین، منفعت یا عین باشد. در مورد مقدار فدیه قانون خاصی وجود ندارد و به توافق طرفین بستگی دارد.

3. طلاق مُبارات

نوعی طلاق توافقی است که زن و مرد به دلیل عدم علاقه به یکدیگر، زن مهریه یا مال دیگری به مرد میبخشد تا او را طلاق دهد. البته در طلاق مبارات، در زمان عده، زن می تواند از بخشش خود منصرف شود. در این صورت مانند طلاق رجعی، شوهر می تواند به او رجوع کند. به طور کلی، طلاق خلع و مبارات جز رایج ترین انواع طلاق هستند.

4. طلاق زنی که بعد از ازدواج با او آمیزش نشده است

اگر قبل از رابطه زناشویی میان زن و مرد (مثلا در دوران عقد) طلاق رخ دهد، طلاق از نوع بائن است.

5. طلاق سوم (سه‌ طلاقه)

طلاق سومی که پس از سه ازدواج متوالی انجام شود، اعم از اینکه ازدواج در نتیجه رجوع باشد و یا در نتیجه نکاح جدید در صورتی که زن و مرد، سه بار از هم طلاق بگیرند و دوباره ازدواج کرده یا در عده طلاق رجوع کنند، برای بار سوم، طلاقشان از نوع بائن است.

احکام طلاق بائن

بر مبنای شرع و قانون مدنی احکام این طلاق شامل موارد زیر می باشند:

• هنگام جاری شدن صیغه طلاق، زن باید در طهارت باشد و در عادت ماهیانه نباشد.
• دو طرف باید از اهلیت لازم و بلوغ و اختیار کامل برخوردار باشند.
• پس از جاری شدن صیغه طلاق، در صورتی که زن یائسه یا باکره نیست، باید عده طلاق را به مدت سه ماه و ده روز نگه دارد.
• در صورتی که طلاق بائن از نوع خلع یا مبارات است، زن باید مالی را که برابر با مهریه اش یا کمتر و بیشتر است و توافق نموده است را به مرد بپردازد.
• طرفین باید دادخواست طلاق خود را مبنی بر صدور حکم طلاق از طریق دفاتر الکترونیک قضایی به دادگاه ارسال نمایند.

آثار طلاق بائن

طلاق بائن به معنای خاتمه روابط زن و شوهری می باشد. این نوع از طلاق دارای آثار مختلفی می باشد.

• ازدواج مجدد زوجین : بلافاصله پس از طلاق بائن، مرد می تواند بدون نیاز به حکم دادگاه مجدد ازدواج کند. زن هم اگر در عده طلاق نباشد، پس از طلاق می تواند به عقد مرد دیگری درآید. اگر زن در عده باشد، باید تا پایان آن صبر کند.
• حقوق و تکالیف زوجین:  پس از آنکه زن و شوهر توسط این طلاق از یکدیگر جدا شدند، حقوق و تکالیفی که بر ذمه آنان بود از بین می رود. به طور مثال: سکونتگاه زن از مرد جدا می شود و زن دیگر موظف به تمکین از مرد نیست و مرد هم تکلیفی برای پرداخت نفقه به زن ندارد. مگر اینکه زن باردار باشد تا وضع حمل باید نفقه پرداخت کند و در صورت فوت یکی از طرفین دیگری از او ارث نمی برد.
• منحل شدن عقد نکاح: صیغه نکاح بلافاصله پس از طلاق بائن از بین می رود و زن و مرد به هم نامحرم می شوند. در این شرایط، زوجین دیگر عنوان زن و شوهر ندارند و اگر بخواهند مجدد باهم ازدواج کنند نیاز به صیغه نکاح می باشد.

وضعیت قانونی و شرعی زن باردار در عده طلاق بائن چگونه است؟

در قانون مدنی، نفقه یکی از حقوق زنان می باشد که بر عهده شوهر است و شرط این الزام آن است که رابطه زوجیت بین زن و شوهر برقرار باشد. به همین دلیل در طلاق بائن که رابطه زناشویی بین زوج برقرار نیست، پرداخت نفقه هم بر عهده مرد نیست؛ اما قرآن کریم در آیه 6 سوره طلاق بیان کرده است که اگر رابطه زوجیت بین زن و شوهر نباشد، اما زن بواسطه ازدواج باردار شده باشد، مرد باید در طول بارداری نفقه را پرداخت کند.

مهریه در اقسام مختلف طلاق بائن

یکی از موضوعات مهمی که در اختلافات بین زوج و زوجه به چشم میخورد، مسئله مهریه می باشد. از لحاظ قانون، مطالبه مهریه در دوران عقد و بدون درخواست طلاق منعی ندارد چرا که زن به محض جاری شدن صیغه عقد، مالک مهریه خواهد شد و هر زمان که بخواهد چه در طول زندگی و چه هنگام طلاق گرفتن می تواند مهریه اش را درخواست نماید. با توجه به توضیحات ذکر شده این سوال به وجود می آید که در طلاق بائن مهریه به زوج تعلق می گیرد یا خیر؟

به طلاقی که قبل از رابطه جنسی بین زن و شوهر اتفاق بیفتد، یعنی پس از عقد زوج هنوز باکره باشد، طلاق بائن غیر مدخوله گفته می شود. مطابق قانون اگر طلاق قبل از رابطه زناشویی اتفاق بیفتد، نیمی از مهریه به زن می رسد. در طلاق زن یائسه که زوجه به سنی رسیده است که دیگر عادات ماهیانه اش قطع شده هم مهریه کامل به زن تعلق می گیرد و هیچ مانعی برای دریافت مهریه نیست.

به دلیل تنفر و کراهتی که در این طلاق از نوع خلع زن از مرد دارد، مهریه خود را می بخشد تا طلاق بگیرد. مهریه ای در این شرایط، به زن تعلق نمی گیرد، اما در طلاق بائن از نوع مبارات کراهت و تنفر دو طرفه می باشد. بذل و بخشش زن نباید بیشتر از مهریه اش باشد. به تناسب مالی که بخشش می شود مهریه به زن تعلق نمی گیرد. در طلاق بائن پس از سه طلاقه هم مهریه به زن تعلق می گیرد و هیچ مانعی در راه گرفتن مهریه وجود ندارد.

احکام بذل و بخشش مهریه در طلاق بائن

بذل مهریه به معنی بخشش مهریه می باشد. در بذل مهریه، زوجه تمام یا بخشی از مهریه خود را به شوهر بخشیده تا بتواند رضایت شوهر را برای طلاق یا امر دیگری، مانند واگذاری حضانت فرزندان جلب نماید. دختر باکره ای که تمام مهریه خود را دریافت کرده باشد، قبل از طلاق که از نوع بائن غیر مدخوله می باشد ملزم است که نیمی از مهریه را به مرد برگرداند. مقررات بذل مهریه در انواع اقسام طلاق های بائن متفاوت می باشد.

1. بذل مهریه در طلاق بائن غیرمدخوله

در این نوع از طلاق، بذل مهریه با مانع و مشکلی روبرو نیست و زن می تواند آن مقداری از مهریه که به او می رسیده یعنی تا نیمی از مهریه  را بذل نماید. به موجب ماده 1082 قانون مدنی: به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد درآن بنماید. این مالکیت زن، شامل تمام مهریه شده، اما مطابق ماده 1092 همان قانون، اگر طلاق قبل از نزدیکی و رابطه جنسی میان زوجین باشد، زن مستحق نیمی از مهریه تعیین شده در عقد می باشد.

2. بذل مهریه در طلاق بائن یائسه

زوجه یائسه حق مطالبه تمام مهریه خود را دارد و در بذل مهریه هم با محدودیتی رو به رو نیست و می تواند تمام مهریه را به زوجه ببخشد.

3. بذل مهریه در طلاق بائن خلع

در طلاق بائن خلع، زن به دلیل کراهتی که از شوهرش دارد قسمتی از مهریه یا تمام اش را و حتی گاهی مالی مازاد بر مهریه را بذل می کند تا رضایت شوهر را برای طلاق جلب کند. بنابراین، چون قصد زن جلب رضایت مرد برای طلاق می باشد با محدودیتی رو به رو نیست.

4. بذل مهریه در طلاق بائن مبارات

طلاق مبارات هم مانند طلاق خلع می باشد با این تفاوت که در این نوع طلاق کراهت و تنفر دو طرفه می باشد. طبق ماده 1147 قانون مدنی، مالی که زن در طلاق مبارات به مرد می بخشد نباید بیشتر از مهریه او باشد. بنابراین در این طلاق، بذل مهریه حداکثر تا مهریه زن بوده و بیش از آن امکان بخشش مالی نیست.

5. بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت

بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه ازدواج متوالی مثل بذل مهریه زن یائسه می باشد و زن با محدودیتی در بخشش مهریه اش به مرد رو به رو نیست.

رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن

پس از بخشش مهریه، ممکن است زوجه پشیمان شود و بخواهد مجدد برای دریافت مهریه اش اقدام کند و این سوال ایجاد می شود که آیا در بذل مهریه در طلاق بائن امکان رجوع از بذل هست یا خیر؟ در رجوع از بذل هم مانند بذل مهریه در انواع طلاق بائن مقررات و احکام خاصی موجود است.

1. رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن غیر مدخوله

رجوع از بذل مهریه در طلاق  غیر مدخوله در هیچ یک از انواع بخشش مهریه امکان پذیر نمی باشد. بنابراین تفاوتی ندارد که زوجه، شوهر را از مهریه ابرا کرده باشد یا فقط اقرار به گرفتن مهریه کرده باشد. فقط از عبارت بخشش برای مهریه استفاده کرده باشد و یا مهریه را به شوهر هبه کرده باشد. در این شرایط، رجوع ممکن نیست. البته در مورد هبه (هدیه کردن مهریه) اختلافاتی بین دادگاه های خانواده موجود است که می گویند اگر در قالب هبه باشد، زن میتواند رجوع از بذل کند.

2. رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن یائسه

رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن یائسه نیز مثل رجوع از بذل مهریه در طلاق غیر مدخوله می باشد؛ با این توضیح که در هیچ یک از انواع بخشش مهریه از طریق ابرا، اقرار به دریافت آن، بذل و هبه مهریه، رجوع از بذل مهریه، برای زوجه امکان پذیر نخواهد بود.

3. رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن خلع

طبق قوانین مدنی، در طلاق خلع شوهر نمی تواند در دوران عده، به زن رجوع نماید. مگر اینکه زن از مهریه بذل شده رجوع کند. بنابراین، رجوع از بذل مهریه در طلاق خلع، امکان پذیر است و زن می تواند تنها تا پایان مدت عده، از مهریه بذل شده رجوع کرده و آن را از شوهر، مطالبه نماید.

4. رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن مبارات

در طلاق مبارات نیز رجوع از بذل مهریه، امکان پذیر است. زن می تواند تنها تا پایان مدت عده، از مهریه بذل شده رجوع کرده و آن را از شوهر، مطالبه کند و احکامش مانند طلاق خلع می باشد.

5. رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت

رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت مانند رجوع از بذل مهریه در طلاق غیرمدخوله و یائسه می باشد. یعنی، در هیچ یک از انواع بخشش مهریه از طریق ابرا، اقرار به دریافت آن، بذل و هبه مهریه رجوع از بذل مهریه، برای زن امکان پذیر نیست.

کلام آخر

اگر با اجرای صیغه طلاق، رابطه زوجین با یکدیگر به صورت تمام و کمال قطع شود، طلاق بائن صورت می گیرد. اگر زوجین بخواهند مجدد با یکدیگر رابطه داشته باشند، در این طلاق باید بین آن ها صیغه نکاح جاری گردد و به عقد یکدیگر درآیند. در ایام عده این نوع طلاق برای شوهر حق رجوع وجود ندارد. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می توانید با بهترین وکیل طلاق در ملایر مشورت نمایید.