عدم پرداخت نفقه فرزند چه حکمی دارد؟
در مقالات دیگر بارها به این موضوع اشاره کردیم که به موجب قانون، والدین در قبال فرزندان خود وظایفی بر عهده دارند. از قبلی فراهم آوردن محیطی برای رشد آنها. به عبارتی والدین باید نیاز های مالی فرزندان را برطرف کنند. که این نیاز ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و غیره می شود. طبیعتا برطرف کردن این امور، نیازمند هزینه کردن مالی است. که عرفا به آن نفقه گفته می شود. آنچه در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت، عدم پرداخت نفقه فرزند است. به لحاظ حقوقی ، الزام مرد به پرداخت نفقه فرزندان، در قانون مدنی مطرح شده است. در صورت فوت او یا عدم توانایی مالی، پرداخت به اجداد پدری، مادر، اجداد مادری واگذار می شود.
پس طبق آنچه گفتیم، بر طبق قانون تکلیف اولیه و اصلی پرداخت نفقه به عهده پدر قرارگرفته است. در صورت نبود پدر و یا نداشتن شرایط هم پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است. قانون گذار به راحتی از کنار نفقه فرزندان عبور نمی کند. اما باید بدانید که با وجود تمام این‌ها نفقه فرزند در قانون به‌طور ویژه تعریف نمی شود. مصادیقی از نفقه فرزند را قانون گذار در ماده 1204 قانون مدنی تحت عنوان نفقه اقارب بیان می کند. از جمله:
- مسکن
- البسه
- غذا
- اثاث طلبیت
جهت مطالعه در باب امور مرتبط کلیک کنید: حضانت فرزند در تغییر محل زندگی
عدم پرداخت نفقه فرزند
منظور از عدم پرداخت نفقه فرزند چیست؟ معنای این جمله کاملا واضح است. یعنی آنکه پدر از وظیفه عرفی، شرعی و قانونی خود در قبال فرزند خود سر باز زند. به موجب ماده 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند، بر عهده پدر است. اما در صورتی که پدر، فوت کرده باشد یا توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد، این وظیفه، به ترتیب بر عهده اجداد پدری، مادر، اجداد مادری قرار می گیرد.
مواردی که شامل نفقه اقارب می شود، همانظور که پیشتر به آن اشاره کردیم، در ماده 1204 قانون مدنی، بیان شده اند. این موارد عبارت اند از: “مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق ”
جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
آیا برای عدم پرداخت نفقه فرزند جرم انگاری انجام شده است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که براساس تعریفی که در ماده 2 قانون مجازات اسلامی، ارائه می شود، از این موضوع به عنوان جرم یاد می کنیم. این ماده قانونی در این باب اذعان می دارد که هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می شود. بنابراین، ترک فعلی، که دارای عنصر قانونی باشد، می تواند جرم تلقی شود. عدم پرداخت نفقه فرزند نیز نوعی ترک فعل محسوب می شود که در قانون مجازات اسلامی، نیز برای آن، مجازات تعیین شده است.
شرایط تحقق جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
برای آنکه جرمی تحقق یابد باید شرایطی موجود باشد. این شرایط در ارتباط با جرم عدم پرداخت نفقه فرزند، شرایطی از قرار زیر است:
- استطاعت مالی پدر
- استنکاف از پرداخت نفقه توسط پدر
- در حال ادامه تحصیل بودن فرزندان ذکور پس از سن هجده سال
- عدم ازدواج فرزندان اناث
- عدم شرایط مالی مناسب فرزند
مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند
مهمترین بحث در مورد عدم پرداخت نفقه فرزند، مجازاتی است که قانون برای این جرم در نظر می گیرد. دو قانون، یعنی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، برای جرم عدم پرداخت نفقه فرزند تعیین کرده اند. اما قانون حمایت از خانواده، چون قانون خاص است، قانون مجازات اسلامی که قانون عام بوده را تخصیص زده و مجازات تعیینی در این ماده ، در مورد متهم اعمال می شود. این مواد قانونی در باب مجازات های مربوطه به شرح زیر است:
- بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، مجرم به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. که این مجازات، به موجب ماده 19 قانون مجازات اسلامی برابر با حبس بیش از شش تا دو سال است. فلذا، فرزندان می توانند با استناد به این ماده از پدر خود در صورت عدم پرداخت نفقه شکایت کنند.
- باید به این نکته اشاره شود، که براساس ماده 53 قانون حمایت از خانواده، تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت فرزند از شکایت، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود. همچنین، به موجب تبصره همین ماده، فرزندان حاصل از لحاق مصنوعی نیز مشمول مقررات این ماده هستند.
شرایط شکایت به دلیل عدم پرداخت نفقه فرزند
چه شرایطی باید موجود باشد تا بتوان شکایتی را در باب عدم پرداخت نفقه فرزند طرح نمود؟ به موجب ماده 53 قانون حمایت از امور خانواده، شروع تعقیب کیفری متهم، در جرم عدم پرداخت نفقه نیازمند شکایت کیفری شاکی است. برای شکایت از این جرم، خود فرزند اگر دارای گواهی رشد است و یا مادر صغیر، باید یک شکواییه تنظیم کنند. سپس باید شکواییه را در دفاتر خدمات قضایی به ثبت برسانند. تا روند دادسی از طریق دادسرا و دادگاه صورت بگیرد. در نتیجه شرایطی که برای طرح این دعوا متصور هستیم از قرار زیر است:
- اولا، اگر کودک به سن 18 سال تمام برسد و یا دارا گواهی رشد باشد، خود او می تواند برای عدم پرداخت نفقه، طرح دعوا کند.
- دوما، اگر فرزند دختر، دارای سن کمتر از 9 سال و پسر، دارای سن کمتر از 15 سال باشد، کسی که وظیفه نگهداری و حضانت فرزند بر عهده او است، مانند مادر کودک، می تواند برای دریافت نفقه او علیه پدر اقامه دعوا کند.
چون از دعاوی قابل گذشت است، هر زمان که شاکی گذشت کند، تعقیب جزایی و مجازات موقوف خواهد شد. البته اگر مشکلی در این باره دارید، می توانید با بهترین وکیل پایه یک دادگستری در شیراز مشورت کنید تا وکیل اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
