نحوه اجرای احکام کیفری چگونه است؟
آخرین پروسه، در رسیدگی به پرونده، مرحله اجرای احکام می باشد. در حقیقت بعد از دوندگی و پیگیری موضوعات، بدون اجرای حکم صادر شده توسط دادگاه، تلاش های فرد، جهت احقاق حق خود و یا رساندن مرتکب جرم به سزای عمل وی، بی نتیجه خواهد ماند. از این رو در این مقاله به بررسی اجرای احکام کیفری که بسیار حائز اهمیت است، می پردازیم. با ما همراه باشید.
اجرای احکام کیفری بر عهده دادستان است. معاونت اجرای احکام به تعداد لازم از نیروهای زیر در اختیار دراد:
- مامور اجراء
- مامور مراقبتی
- قاضی اجرای احکام
- مدد کار اجتماعی
در این بین باید در نظر بدارید که قاضی اجرای احکام باید حداقل سه سال سابقه خدمت قضائی داشته باشد. نکته حائز اهمیت دیگر در بررسی اجرای احکام، آن است که با استناد به ماده 490 قانون آیین دادرسی کیفری، آرا کیفری قابل اجرا، از قرار زیر اند:
- آرائی که به تایید مرجع فرجام رسیده باشد.
- رای قطعی که دادگاه نخستین صادر خواهد کرد.
- آرائی که مرجع تجدید نظر آن‌ها را تایید یا بعد از نقض رای نخستین صادر کرده باشد.
- آرائی که در مهلت قانونی نسبت به آن اعتراض نشده باشد یا اعتراض به آن رد شده باشد.
جهت مطالعه بیشتر در باب موضوعات مرتبط کلیک کنید: اعتراض به حکم حبس تعزیری
اجرای احکام کیفری
ماهیت اجرای احکام کیفری چیست؟ قانون گذار، در قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری، موادی را به موضوع اجرای احکام، اختصاص می دهد. این مواد بیان گر نحوه اجرای احکام، تشریفات آن، مرجع صالح جهت این امر و موارد جلوگیری از اجرای احکام قطعی است.
روند کار در اجرای احکام کیفری بدین صورت است که پس از شروع دعوا، با ارائه شکواییه، پرونده به دادسرا ارسال می شود. تا تحقیقات مقدماتی راجع به جرم، صورت گیرد. پس از طی مراحل رسیدگی، چنانچه، دلایل کافی، جهت انتساب جرم، به متهم موجود باشد، با صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده، به دادگاه صالح، ارسال می شود. دادگاه با بررسی های لازم، اقدام به صدور رای مقتضی می نماید و پرونده را مجددا برای اجرای حکم، به دادسرا، ارسال می کند. احکام لازم الاجرا در بحث اجرای احکام از این نوع عبارتند از:
- صادره توسط مراجع دادگستری در دعاوی
- احکام صادره خارج از دادگستری و طبق مقررات
- احکام صادره از جانب مقامات غیر دادگستری که اجرای آن بر عهده دادگستری است.
شرایط اجرای احکام کیفری
هر رویه قضایی، شرایط مخصوص به خود را دارد. در ارتباط با اجرای احکام کیفری این شرایط، عبارتند از:
- رای صادره توسط دادگاه، قطعی شده باشد.
- مهلت های واخواهی و تجدید نظر از رای، منقضی شده باشند و به تبع آن، رای قطعی شود.
- در مواردی که نیاز به درخواست شاکی جرم، جهت اجرای احکام است، شاکی، تقاضای اجرای حکم را کرده باشد.
- متهم به مجازات شلاق تعزیری، باردار، عادت ماهیانه یا بیمار نباشد. منظور بیماری ای که به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای مجازات، سبب تشدید آن شود، می باشد.
- در صورتی که دارای جنون ادواری است، در دوره افاقه به سر ببرد.
- همچنین در خصوص مجازات حبس نیز متهم دارای جنون یا بیماری ای که به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای مجازات، سبب تشدید آن شود، نباشد.
مراحل اجرای احکام کیفری
در این بخش به این موضوع می پردازیم که نحوه و مراحل اجرای احکام کیفری چیست؟ برای این روند، چه نکاتی را باید در نظر داشت؟ ابتدا به نکات مهم این روند اشاره می کنیم. این نکات عبارت اند از:
- ابتدا باید رای قطعی، توسط دادگاه، صادر شود.
- و پرونده به شعبه اجرای احکام دادسرایی که در معیت دادگاه انجام وظیفه کرده، ارسال شود.
- دادستان یا معاونت اجرای احکام که تحت ریاست و نظارت دادستان است، به دستور دادگاه و به تقاضای شاکی، اقدام به اجرای احکام کیفری قطعی کنند.
- با توجه به اینکه حکم صادر شده، حبس، مجازات های بدنی، مجازات نقدی یا مجازات سالب حیات ( اعدام، قصاص، صلب، رجم ) باشد، نحوه اجرای متفاوتی خواهد داشت. در مواردی که اجرای حکم، نیاز به درخواست محکوم له داشته باشد، اجرای حکم، منوط بر درخواست شاکی جرم خواهد بود.
و حال به صورت جمع بندی با توجه به آنچه در بالا گفتیم، کل مراحل را می توانیم به صورت زیر یاد آور شویم:
- صدور حکم توسط دادگاه
- تقاضای صدور اجرائیه از جانب شاکی
- دریافت تقاضای صدور اجرائیه توسط مدیر دفتر و تقدیم آن به همراه گزارش به دادگاه
- صدور رای قطعی یا دستور اجرای موقت حکم، توسط دادگاه
- دستور رئیس دادگاه بر صدور اجرائیه
- ابلاغ اجرائیه به شاکی
- تنظیم اجرائیه توسط مدیر دفتر، بر روی برگه های مخصوص(برگ اجرائیه)
- اجراء حکم در اجرای احکام همان دادگاه
به تعویق انداختن اجرای احکام کیفری
آیا می توان اجرای احکام کیفری را به تعویق انداخت؟ یا مواردی وجود دارد که با توجه به آن اه اجرای این احکام به تعویق افتد؟ در پاسخ باید بگوییم که مواردی که باعث تاخیر و تعویق در اجرای احکام می شود در ماده 501 ، 502 ، 503 و 522 قانون آیین دادرسی مشخص شده است. این موارد از قرار زیر اند:
- در دوران بارداری
- در دوران بعد از زایمان حداکثر تا شش ماه
- دوران شیردهی تا رسیدن طفل به دو سالگی
- ایام حیض یا استحاضه در مجازات شلاق
- بیماری جسمی یا روانی به شرط تشدید بیماری و یا تاخیر در بهبودی در صورت اجرا
- جنون محکوم علیه در مجازات های تعزیری
- درمان و مداوای محکوم به حبس
توقف اجرای احکام کیفری
در قسمت قبل با مواردی آشنا شدیم که اجرای احکام کیفری را به تعویق می اندازد. حال بر آنیم تا شما را با موارد توقف اجرای این احکام آشنا کنیم. این موارد به شرح زیر است:
- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت از دیگر، مواردی است که می تواند از اجرای حکم کیفری قطعی، جلوگیری کند.
- شمول عفو شمول عفو، سبب توقف اجرای مجازات کیفری قطعی و در مواردی که هنوز، مجازات، اجرا نشده است، سبب جلوگیری از اجرای احکام کیفری قطعی خواهد شد.
- نسخ مجازات قانونی که مرتکب جرم، به آن متهم شده است نیز از دیگر موارد توقف اجرای حکم کیفری قطعی و یا جلوگیری از اجرای آن است.
- مرور زمان در مجازات‌های بازدارنده بدین صورت که چنانچه جرم ارتکابی، دارای مجازات های بازدارنده باشد و مشمول مروز زمان گردد، این امر، از اجرای حکم قطعی، جلوگیری خواهد کرد.
- درخواست اعاده دادرسی، در موارد مربوط به جرایم سالب حیات، قطع عضو و یا قلع قمع نیز، تا زمان تعیین تکلیف پذیرش یا عدم پذیرش درخواست اعاده، می تواند، سبب توقف اجرای احکام قطعی شود.
قاضی اجرای احکام کیفری چه نقشی دارد؟
در این بخش به منظور جمع بندی و سخن پایانی بر آنیم تا شما را با وظایف و نقش قاضی اجرای احکام کیفری آشنا سازیم. باید بدانید که قاضی مربوطه دارای وظایفی به شرح زیر است:
- دادن مرخصی به محکومان طبق قوانین و مقررات موجود در این زمینه
- اعلام نظر در مورد زندانیان واجد شرایط عفو و آزادی مشروط بر اساس قوانین و مقررات
- صدور دستور اجرای احکام لازم‌الاجرای کیفری و نظارت کردن بر شیوه اجرای آن ها
- نظارت بر زندان ها در امور راجع به زندانیان
