عدم پرداخت نفقه فرزند چه حکمی دارد؟
به موجب قانون، والدین در قبال فرزندان خود وظایفی خاص از قبیل فراهم آوردن محیطی برای رشد آنها به عهده دارند. به عبارتی، والدین باید نیازهای مالی فرزندان را برطرف کنند که این نیازها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و غیره می شوند. طبیعتا برطرف کردن این امور، نیازمند هزینه کردن مالی است که عرفا به آن نفقه گفته می شود. در صورت عدم پرداخت نفقه فرزند، شرایط برای طرح شکایت فراهم می شود.
به لحاظ حقوقی ، مرد موظف به پرداخت نفقه فرزندان طبق قانون مدنی می باشد. در صورت فوت او یا عدم توانایی مالی ایشان پرداخت نفقه به قیم فرزند یعنی اجداد پدری، مادر، اجداد مادری واگذار می شود. بر طبق قانون، تکلیف اولیه و اصلی پرداخت نفقه به عهده پدر قرارگرفته است. در صورت نبود پدر و یا نداشتن شرایط، پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است. قانون گذار به راحتی از کنار نفقه فرزندان عبور نمی کند، اما باید بدانید که با وجود تمام این‌ها، نفقه فرزند در قانون به‌طور ویژه تعریف نمی شود.
جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
منظور از عدم پرداخت نفقه فرزند چیست؟ معنای این جمله کاملا واضح است. یعنی آنکه پدر از وظیفه عرفی، شرعی و قانونی خود در قبال فرزند سر باز بزند. مواردی که شامل نفقه اقارب می شود، در ماده 1204 قانون مدنی بیان شده اند. این موارد عبارت اند از: “مسکن، البسه، غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق “
آیا عدم پرداخت نفقه فرزند جرم محسوب می شود؟ در پاسخ به این سوال، باید بگوییم که براساس تعریفی که در ماده 2 قانون مجازات اسلامی ارائه می شود، از این موضوع به عنوان جرم یاد می کنیم. این ماده قانونی در این باب اذعان می دارد که هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می شود. بنابراین، ترک فعلی که دارای عنصر قانونی باشد، می تواند جرم تلقی شود. این جرم نیز نوعی ترک فعل است که در قانون مجازات اسلامی، نیز برای آن مجازات وجود دارد.
شرایط شکایت به دلیل عدم پرداخت نفقه فرزند
چه شرایطی باید موجود باشد تا بتوان شکایتی را در باب عدم پرداخت نفقه فرزند طرح نمود؟ به موجب ماده 53 قانون حمایت از امور خانواده، شروع تعقیب کیفری متهم در جرم عدم پرداخت نفقه نیازمند شکایت کیفری شاکی است. برای این منظور، بهتر است با مراحل شکایت فرزند از والدین آشنایی داشته باشید. برای شکایت از این جرم، خود فرزند اگر دارای گواهی رشد است و یا مادر صغیر، باید یک شکواییه تنظیم کند. سپس باید شکواییه را در دفاتر خدمات قضایی به ثبت برساند تا روند دادسی از طریق دادسرا و دادگاه صورت بگیرد. در نتیجه، شرایطی که برای طرح این دعوا متصور هستیم از قرار زیر است:
- اولا، اگر کودک به سن 18 سال تمام برسد و یا دارا گواهی رشد باشد، خود او می تواند برای عدم پرداخت نفقه طرح دعوا کند.
- دوما، اگر فرزند دختر، دارای سن کمتر از 9 سال و پسر دارای سن کمتر از 15 سال باشد، کسی که وظیفه نگهداری و حضانت فرزند بر عهده او است، مانند مادر کودک می تواند برای دریافت نفقه او علیه پدر اقامه دعوا کند.
چون از دعاوی قابل گذشت است، هر زمان که شاکی گذشت کند، تعقیب جزایی و مجازات موقوف خواهد شد. البته اگر مشکلی در این زمینه دارید، می توانید با بهترین وکیل پایه یک دادگستری در شیراز، مشورت کنید تا وکیل اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
شرایط تحقق جرم عدم پرداخت نفقه فرزند
برای آنکه جرمی تحقق یابد، باید شرایطی موجود باشد. این شرایط در ارتباط با جرم عدم پرداخت نفقه فرزند، از قرار زیر است:
- استطاعت مالی پدر
- استنکاف از پرداخت نفقه توسط پدر
- در حال ادامه تحصیل بودن فرزندان ذکور پس از سن هجده سال
- عدم ازدواج فرزندان اناث
- عدم شرایط مالی مناسب فرزند
مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند
مهمترین بحث در مورد عدم پرداخت نفقه فرزند، مجازاتی است که قانون برای این جرم در نظر می گیرد. دو قانون، یعنی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، برای این جرم تصویب شده اند، اما قانون حمایت از خانواده چون قانون خاصی است، قانون مجازات اسلامی که قانون عام بوده را تخمین زده و مجازات تعیینی در این ماده، در مورد متهم اعمال می شود. این مواد قانونی در باب مجازات های مربوطه، به شرح زیر است:
- بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، مجرم به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. این مجازات، به موجب ماده 19 قانون مجازات اسلامی، برابر با حبس بیش از شش تا دو سال است. فلذا، فرزندان می توانند با استناد به این ماده از پدر خود در صورت عدم پرداخت نفقه شکایت کنند.
- باید به این نکته اشاره شود که براساس ماده 53 قانون حمایت از خانواده، تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت فرزند از شکایت، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود. همچنین به موجب تبصره همین ماده، فرزندان حاصل از لقاح مصنوعی نیز مشمول مقررات این ماده هستند.
کلام آخر
طبق قانون مدنی، پدر موظف به پرداخت نفقه فرزند می باشد، اما ممکن است وی با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه خودداری نماید. حکم عدم پرداخت نفقه فرزند در قانون مجازات اسلامی و حمایت از خانواده، حبس تعزیری درجه 6 می باشد.
