ارث و طبقات ارث به زبان ساده

ارث چیست؟ می توان به دو صورت پاسخ این سوال را داد اول اینکه: به انتقال قهری دارایی های متوفی به ورثه، ارث میگویند. در تعریف دوم می توان گفت ارث، مالی است که بعد از فوت فرد به بازماندگانش تعلق می گیرد. تقسیمات ارث در کشور ما بر اساس درجات و طبقات ارث می باشد. هنگامی که فردی فوت میشود یکی از موضوعات مهمی که مطرح می شود بحث دیون و اموالی است که از او به جا می ماند، چرا که بعد از فوت فرد افراد متعددی هستند که از متوفی ارث میبرند. بعضی افراد هم از این ارث بنا به دلایلی محروم می شوند.

این مسائل می توانند باعث ایجاد اختلافات زیادی شوند که حتی این مشکلات به محاکم و دادگاه هم ورود می کنند. اگر سری به دادگاه ها بزنید خواهید دید که حجم زیادی از پرونده های حقوقی بین وراث و در رابطه با تقسیم ارث میباشد، این در حالی است که اگر وراث از حق قانونی خود اطلاع داشته باشند بسیاری از این مشکلات ایجاد نمیشود.

ارث چیست؟

بعد از مرگ دست افراد نسبت به دارایی ها و اموالشان کوتاه می شود و اموال آن ها به وراث قانونی شان می رسد. وراث با اخذ گواهی انحصار وراثت می توانند ماترک را طبق اصول مربوط به تقسیم ارث بین خود تقسیم کنند. از این رو، موادی از قانون مدنی به مبحث ارث و طبقات ارث اختصاص داده شده اند. یکی از مسائل مهمی که در قانون مدنی مورد بررسی قرار میگیرد حقوق ارث و قوانین مربوط به آن می باشد. در حقوق مدنی برای ارث دو تعریف وجود دارند که عبارتند از:

• در تعریف اول، ارث عبارت است از جریان و روند انتقال قهری اموال و دارایی های متوفی به ورثه که با فوت وی شروع می شود. بعد از پرداخت و خارج کردن بدهی ها و دیون فرد متوفی به مرحله تقسیم ارث می رسیم. این تعریف از ارث، مترادف قانونی توارث میباشد که در قانون مدنی ماده 867 توضیح داده شده است. تقسیم ارث پس از موت حقیقی یا موت فرضی مورث انجام می گیرد.
• در تعریف دوم قانون ارث، اموالی که بعد از فوت شخص به بازماندگان و وارثان فرد تعلق میگیرد ارث نامیده می شوند. این تعریف از ارث مشابه مفهوم ترکه است، چرا که ترکه یعنی کلیه اموال و حقوق مالی که پس از پرداخت شدن دیون و تعهدات شخص متوفی به بازماندگان یا وارثان شخص تعلق می گیرد.

طبقات ارث به زبان ساده

طبقات و درجات ارث در قانون مدنی برگرفته از شرع مقدس است که در آن، وراث نسبی و خونی متوفی دسته بندی شده اند. یکی از سخت ترین و پیچیده ترین مباحثی که در موضوع ارث وجود دارد چگونگی تقسیم ارث می باشد. در ماده 862 نحوه تقسیم ارث بر حسب طبقات ارث و درجات آن عبارتند از:

• طبقه اول: پدر، مادر متوفی و اولاد و نوه وی
• طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر متوفی و اولاد آنها
• طبقه سوم: اعمام (عموها) و عمات (عمه ها) و اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها)ی متوفی و اولاد آنها

نکات حقوقی در رابطه با طبقات ارث

درباره ی ماده 862 قانون مدنی لازم است به نکاتی توجه شود مانند:

1. اگر در هر یک از طبقات ارث، فردی وجود داشته باشد ارث به او می رسد و به اشخاصی که در طبقات بعدی هستند ارثی تعلق نمیگیرد. به عنوان مثال اگر متوفی فرزند یا پدر و مادر داشته باشد، افرادی که در طبقه دوم هستند یعنی اجداد و برادر و خواهر متوفی حقی از ارث وی نخواهند داشت.
2. در درون یک طبقه هم درجه وارثان رعایت میشود. وراث با درجه نزدیکی بیشتر به متوفی، مانع از ارث بردن وراث با درجات دورتر میشوند؛ به عنوان مثال اگر متوفی فرزند داشته باشد دیگر نوه او حقی از ارث نمیبرد.
3. در حقوق کشور ما ارث مخصوص خویشاوندان نسبی است، یعنی کسانی که از طریق تولد به یکدیگر مربوط می شوند. بنابراین خویشاوندان سببی یعنی افرادی که با ازدواج به هم مربوط میشوند از هم ارث نمیبرند مگر زن و شوهر؛ با این توضیح که هیچ یک از وارثان طبقه های سه گانه مانع از ارث بردن زن و شوهر نمی شوند.
4. تقسیم اموال متوفی، تنها پس از ادای دیون و حقوقی که بر ذمه میت میباشد امکان پذیر است، فلذا اول باید هزینه های کفن و دفن میت ، بدهی های مالی او و وصیت او پرداخت شود و سپس نوبت به تقسیم سهم الارث می رسد.

نحوه محاسبه تقسیم ارث

تا این قسمت مطلب چگونگی تقسیم ارث، طبقات ارث و موانع آن را بیان کردیم؛ اکنون نحوه محاسبه تقسیم ارث را شرح خواهیم داد. با توجه به اینکه هر کدام از وراث در چه طبقه ای قرار میگرد نحوه محاسبه متفاوت میباشد که عبارتند از:

• مادر، زوج و زوجه به شرح جدول ذیل از متوفی ارث میبرند:

• کسانی که به قرابت و یا فرض ارث می برند: قبل از هر چیزی ارث افراد فرض بر، تقسیم می شود. اگر از اموال متوفی مالی باقی ماند به افراد صاحب قرابت می دهند که عبارتند از : فرزند دختر و پسر متوفی ، خواهر و برادر متوفی و…

نکته: مطابق قانون مدنی زن یک هشتم از شوهر ارث میبرد و اگر مرد بیشتر از یک زن دائم داشته باشد یک هشتم کل اموال به طور مساوی بین آنها تقسیم میشود( ماده 913و 942 قانون مدنی)

کلام آخر

گاهی پیچیدگی های تقسیم ارث و طبقات آن به‌قدری زیاد است که محاسبه آن امری دشوار خواهد بود. از این رو همواره توصیه می شود در صورت وجود وراث متعدد و عدم شفافیت در این زمینه از بهترین وکیل انحصار وراثت در تهران برای صدور گواهی در این زمیه کمک بخواهید.