اقامتگاه در قانون مدنی کجاست؟

یکی از موارد مهمی که سبب تمایز افراد حقیقی و حقوقی می‌ شود بحث اقامتگاه آنهاست. این بدان معناست که هر فرد همانطور که نیازمند یک نام می باشد نیازمند اقامتگاه نیز می باشد. در نتیجه هر فردی باید مکان معینی به نام اقامتگاه برای خود لحاظ کند. این موضوع انواع و آثار بسیار مهمی دارد که به دلیل این اهمیت، در این مقاله به بررسی اقامتگاه در قانون مدنی می پردازیم. با ا همراه باشید.

در همنی ابتدا باید بدانید که بهترین وکیل حقوی در تهران و شهرستان ها اذعان می دارد، معین بودن اقامتگاه هر فرد دارای مزیت های متعددی است که از آن ها برای تعیین دادگاه صالح به رسیدیگی امور پرونده ها استفاده می شود. برخی از مهمترین این مزیت ها به عنوان نمونه، به شرح زیر است:

• اگر فردی محجور باشد، برای رسیدگی به امور حجر و قیمومت و تعیین قیم وی، دادگاهی صالح می‌ باشند که اقامتگاه محجور در حوزه آن قرار دارد.
• در مواقعی که شخصی عنوان غایب مفقودالاثر را می گیرد برای رسیدگی به امور وی دادگاهی صلاحیت دارد که آخرین اقامتگاه غایب در حوزه آن باشد.
• در صورتی که فرد تاجر ورشکسته گردد و دعوای ورشکستگی برای وی اقامه شود برای اقامه این دعوا دادگاه محل اقامت تاجر ورشکسته صالح به رسیدگی است.

اقامتگاه در قانون مدنی

در این بخش به تعریف اقامتگاه در قانون مدنی می پردازیم. در ابتدا باید بگوییم که اصطلاح اشخاص در حقوق مدنی به اشخاص حقیقی و حقوقی اشاره می کند. منظور از شخص حقیقی، هر انسان و در مقابل شخص حقوقی نیز به نهادها و موسساتی نی گوییم که مطابق با قانون تشکیل می شود. اما نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که، تعیین محل اقامت برای اشخاص حقوقی نیز الزامی است.

ماده‌ی 1002 قانون مدنی در تعریف اقامتگاه اذعان می دارد: اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت دارد و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد. اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد، مرکز امور او اقامتگاه محسوب است. اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.

در نتیجه ماده قانونی بالا، اقامتگاه محلی لست که فعالیت­ و منافع حاصل از آن در آنجا متمرکز باشد. علی رقم این که عموما محل سکونت هر فرد، اقامتگاه او محسوب می‌­ شود، اما اگر که ثابت گردد محل کار و فعالیت فرد متمایز از محل سکونت اوست، در این صورت محل کار او به‌عنوان اقامتگاه تعیین می گردد.

انواع اقامتگاه در قانون مدنی

انواع اقامتگاه در قانون مدنی عبارت اند از:

• اختیاری یا ارادی: شخص به میل و اراده‌ی خویش به‌عنوان محل سکنی و مرکز امور مهم خود انتخاب می‌­ کند.
• اجباری: قانون با در نظر گرفتن روابط و وابستگی‌ ­های افراد یا شغل اشخاص برای آنها اقامتگاه تعیین می‌­ کند.
• انتخابی یا قراردادی:  اقامتگاه اختیاری یا ارادی اقامتگاهی است که فرد به صورت اختیاری برای سکونت و امور مهم خود بر می گزیند. او در انتخاب اقامتگاه آزاد است. می‌تواند هر محلی را که خواست برای اقامت انتخاب کند. به عبارتی این حقی است که در اصل سی و سوم قانون اساسی به تمامی اشخاص اعطا می شود. این اصلاذعان می دارد که هیچکس را نمی توان از اقامت در محل منع یا به اقامت در محلی اجبار نمود. مگر مواردی که قانون مشخص می نماید.

یکی از مهم ترین این انواع، اقامتگاه اجباری در قانون مدنی است که به دلیل اهمیت بالای آن در قسمت بعدی، به صورت مجزا به بررسی آن می پردازیم و به انواع مختلف آن اشاره می کنیم. با ما همراه باشید.

اقامتگاه اجباری در قانون مدنی

در قسمت قبل از اقامتگاه اجباری به عنوان مهمترین نوع اقامتگاه در قانون مدنی یاد کردیم. گفتیم که گاهی قانون با توجه به روابط و وابستگی‌ ­های افراد یا شغل اشخاص برای آنها اقامتگاه تعیین می‌­ کند. در این قسمت اضافه می کنیم که در این مورد، قانون مرکز امور مهم افراد را به‌ صورت پیش‌ فرض، معین قرار می‌ ­دهد. اضخاصی که از منظر قانون مدنی دارای اقامتگاه اجباری می باشند، از قرار زیر اند:

• زن شوهردار: برای زن شوهرداد بر اساس ماده‌ی 1005 قانون مدنی اقامتگاه شوهر، اقامتگاه اوست. زیرا اصولا زن در اقامتگاه شوهر ساکن است و مرکز امور مهم او آنجاست. البته در این دید برای اقامتگاه در قانون مدنی حتی اگر زن ناشزه باشد و اقامتگاه شوهر خود را ترک نماید، باز هم این ماده صادق است.
• شخص محجور: مطابق ماده 1006 قانون مدنی اقامتگاهِ ولیّ یا قیـّم، اقامتگاه فرد محجور است.
• مأمورین دولت: با توجه به ماده‌ی 1007 قانون مدنی، اقامتگاه این افراد محلی است که در آن مأموریت ثابت دارند. توجه کنید که طبق این ماده قانونی، مأموریت‌ ­های موقتی، اقامتگاه این افراد را تغییر نمی ­‌دهد.
• افراد نظامی: طبق ماده‌ی 1008 قانون مدنی، محل پادگان این افراد که در آن مشغول فعالیت هستند، اقامتگاه آن ها محسوب می‌ ­گردد.
• خدمه: ماده‌ی 1009 قانون مدنی، اذعان می دارد که اگر خدمه در منزل مخدوم یا کارفرمای خود ساکن باشند، همانجا محل اقامت آنان به شمار می رود.

آثار اقامتگاه در قانون مدنی

به عنوان سخن پایانی در این بخش، به بررسی آثار حاصل از اقامتگاه در قانون مدنی می پردازیم. پیشتر به مزیت هایی که با استفاده از آنها می توان صلاحیت دادگاه ها را تعیین نمود اشاره کردیم. این آثار برگرفته از همان مزیت های ابتدایی با استناد به مواد قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی می باشد. از هنراهی شما سپاسگزاریم.

آثاری که برای اقامتگاه در قانون مدنی می توان بر شمرد به شرح زیر است:

• دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی اصولا دادگاهی است که در محدوده‌ ی اقامتگاه خوانده‌ ی دعوا فعالیت دارد.
• تمامی موارد ابلاغیه، اظهاریه، اجراییه و دیگر برگ‌های دادرسی در اقامتگاه اشخاص تحویل می­‌گردد.  با استناد به ماده‌ ی 11 و 68 به بعد قانون آیین دادرسی مدنی.
• دعاوی مربوط به ورشکستگی در دادگاه اقامتگاه تاجر ورشکسته مطرح می گردد. با استناد به مواد 21 آیین دادرسی مدنی و 413 و 427 قانون تجارت.
• دادگاه صالح برای رسیدگی به حجر و امور قیمومت، دادگاه اقامتگاه محجور است.  با استناد به ماده‌ ی 48 قانون امور حسبی­.
• در صورتی که اقامتگاه طرفین دعوا یا یکی از آنان خارج از کشور باشد، مواعد قانونی مانند اعتراض به نظر کارشناس افزایش یافته و همین‌طور با رعایت مسافت باید روز جلسه دادرسی تعیین شود. با استناد به مواد 446 و 422 آیین دادرسی مدنی.