جرم محاربه در شرع و قانون چیست؟

یکی از جرائمی که از آن در قانون حاکم بر ایران، تحت عنوان جرم علیه امنیت و آسایش عمومی یاد می شود، جرم محاربه است. پر واضح است که امنیت عمومی، اولین و مهمترین خواسته مردم در هر کشوری است. از این رو مقامات هر کشور، موظف به تامین این خواسته می باشند. آنان موظف به برقراری نظم و امنیت در جامعه هستند. برای این کار با وضع قوانین و مقررات در این زمینه، سعی در جلوگیری از ارتکاب جرم و بر آوردن خواسته مردم و آحاد جامعه دارند.

همانطور که در ابتدا گفتیم، در قانون کشور ما، برخی از جرائم، به عنوان جرایم علیه امنیت کشور، شناسایی می شوند که در بین آنها جرم محاربه از حساس ترین آنها می باشد. این جرم با دست به سلاح بردن، تحت شرایطی خاص، محقق می شود و مجازاتی بسیار سنگین، برای مرتکب آن، در پی خواهد داشت. از دیگر جرایم کیفری که موجب بر هم زدن افکار عمومی و سلب آرامششان می گردد، می توان به جرم آدم ربایی اشاره کرد. برای مطالعه بیشتر کلیک کنید: جرم آدم ربایی

در این مقاله به بررسی جرم محاربه، مجازات، اثبات و روش تحقق آن می پردازیم. با ما همراه باشید.

جرم محاربه

جرم محاربه در ماده‌ ی 279 قانون مجازات اسلامی 1392 تعریف می شود. بنا بر این ماده، این جرم عبارت است از:

کشیدن سلاح به‌قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن‌ها. به‌نحوی که موجب ناامنی در محیط شود. این جرم درصورتی تحقق می‌یابد که نتیجه‌ی آن، یعنی ایجاد ناامنی در محیط رخ دهد. بنابراین، چنانچه به‌هردلیل مجرم نتواند این نتیجه را ایجاد کند، محارب به‌شمار نمی‌ رود.

بررسی دقیق جرم محاربه

در بررسی لغت به لغت برای جرم محاربه نکات زیر از اهمیت بالایی برخوردازند که باید به آنها توجه شود.

• هرگاه کسی با انگیزه‌ی شخصی به‌سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد، عمل او جنبه‌ی عمومی نداشته باشدرد. زیرا در ماده ی قانونی که در قسمت قبل عنوان کردیم، برای صدقِ عنوان محاربه باید نوعی عمومیت»در جرم موجود باشد.
• منظور از سلاح هر ابزاری است که در درگیری میان انسان‌ها به‌کار می‌رود. مانند شمشیر، کمان و نیز سلاح‌های امروزی.
• منظور از کشیدن سلاح در جرم محاربه، نمایش علنی آن است. در این حالت لزوماً نیازی نیست که مرتکب از سلاح استفاده کند. یا با آن شلیک کند. بلکه صرفِ علنی‌کردن آن کفایت می کند.

محارب کیست

حال که با جرم محارب آشنا شدیم و آن را به طور دقیق مورد بررسی قرار دادیم، حال می خواهیم به توصیف محلرب در قانون بپردازیم. پیشتر گفتیم که ماده 279 قانون مجازات اسلامی اذعان می دارد که محاربه، عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن ها، به نحوی که موجب نا امنی در محیط گردد. در ادامه باید بگوییم که، ماده 281 قانون مجازات اسلامی، در خصوص محارب، که در ارتباط با ماده 279 می باشد، اذعان می دارد: “راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند، محاربند.”

تحقق جرم محاربه

در این قسمت به عواملی اشاره می کنیم که برای تحقق جرم محاربه الزامی اند. به عبارتی عدم وجوداین موارد باعث می گردد تا این جرم تحقق نیابد و واقع نشود. برای تحقق این جرم به موارد زیر توجه کنید:

• کشیدن سلاح
• قصد خاصِ تعرض به جان، مال یا ناموس مردم

اثبات جرم محاربه

اثبات جرم محاربه به چه صورت است؟ در حقیقت اثبات این جرم مانند جرایم کیفری دیگر از قرار زیر است:

• این جرم با یک بار اقرار محاربی که عاقل و بالغ و قاصد و مختار است، قابل اثبات می باشد.
• ادله دیگری که برای اثبات این جرم وجود دارد شهادت دو مرد است.
• علم قاضی دلیل دیگری است که موجب اثبات محاربه می شود. علم قاضی باتوجه به گزارش ضابطان، اظهارات مطلعین، تحقیقات محلی، فیلم دوربین مداربسته و امارات و قرائن دیگر حاصل می گردد.

مجازات جرم محاربه

با استناد به ماده‌ی 282 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مجازات جرم محاربه به شرح زیر است:

• اعدام
• صلب: به معنای به صلیب کشیدن
• قطع دست راست و پای چپ
• نفی بلد: به‌ معنای تبعید

حال اینکه کدام‌یک از این مجازات‌ها متناسب با جرم ارتکابی محارب است، برعهده‌ی قاضی است.

تاثیر توبه در مجازات جرم محاربه

یکی از سوالاتی که بعضا در بین کاربران رایج است، این می باشد که توبه چه تاثیری در مجازات جرم محاربه دارد؟ در حقیقت باید بگوییم یکی از اشکالات وارد به قانون مجازات اسلامی، مصوب سال 1370 عدم اشاره به توبه قبل از دستگیری به عنوان عاملی برای سقوط حد این جرم محاربه می باشد. این در حالی است توبه و تاثیر آن بر مجازات ها در آیه 34 سوره مائده مورد تصریح قرار می گیرد. علاوه بر این  فقیهان شیعه نیز بر این امر تاکید می کنند.

البته این نکته لازم به ذکر است که این اشکال در قانون مجازات اسلامی، مصوب سال 1392 تصحیح شده است. در حقیقت تبصره یک ماده 114 اذعان می دارد، توبه محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد است.

بدین ترتیب توبه پس از دستگیری و پس از تسلط بر مجرم نیز پذیرفته نمی شود. به علاوه، در امر توبه، باید نمودهای خارجی آن به گونه ای باشد که تحقق توبه و به عبارت دیگر ندامت و بازگشت مرتکب برای قاضی احراز شود. در غیر این صورت قابل استناد نیست.

تفاوت محاربه با افساد فی الارض و بغی

به عنوان سخن پایانی در این بحث، به بررسی تفاوت میان جرم محاربه و جرم افساد فی الارض می پردازیم. برای درک بهتر این تفاوت برخی اصطلاحات حقوقی را عنوان می داریم.

• بغی: به معنای قیام مسلحانه گروهی در برابر حاکمیت است.
• افساد فی الارض: به معنی این است که هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد. به گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد.

حال با توجه به نعاریف بالا تفاوت میان جرم محاربه و افساد فی الارض در چیست؟ این تفاوت ها از قرار زیر است:

• در محاربه و بغی لزوما باید عنصر سلاح موجود اشد. پس اگر کسی اقدام به فساد گسترده بدون سلاح کرد، عمل او می‌تواند مصداق افساد فی‌الارض باشد.
• در بغی اقدام فرد به صورت گروهی و مسلحانه است. که هدفش مبارزه با حاکمیت است. درحالی‌که محارب ممکن است به صورت فردی اقدام به ایجاد ارعاب کند.