وجه التزام چیست؟

مطابق با قانون مدنی ایران هر قراردادی که بین افراد منعقد می گردد، طرفین آن قرارداد ملزم به پایبندی به تعهدات خود می گردند؛ اما این در حالی است که افراد می توانند هر شرطی را که لازم می دانند در قرارداد قید نمایند تا از ایجاد مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود. عموما یکی از شروط قید شده درقراردادهای مالی، وجه التزام می باشد.

به لحاظ لغوی کلمه التزام به معنای پایبندی، ملزم شدن به امری و عهده‌ دار شدن کاری می‌باشد؛ اما این موضوع به لحاظ اصطلاحی، نوعی شرط ضمن عقد است که جهت ضمانت اجرا در قراردادها گنجانده می‌ شود. اگر قصد انعقاد قراردادی را دارید، پیشنهاد ما به شما بهره مندی از مشاوره تخصصی با بهترین وکیل حقوقی در تهران و شهرستانهاست. وکیل با توجه به دانش و آگاهی به روز از عالم حقوق و با توجه به تجربه کافی در بررسی و انعقاد قراردادهای متعدد، می تواند راهنمای شما باشد. بدین ترتیب از ضرر و زیان احتمالی، جلوگیری به عمل می آید.

ماهیت وجه التزام در قانون

ماهیت قانونی وجه التزام چیست؟ در ماده 230 قانون مدنی، می خوانیم که اگر در ضمن معامله شرط شود که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید، حاکم نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن چه که ملزم شده است محکوم کند. پس در می یابیم، در مواردی که وجه التزام بابت تاخیر در انجام تعهد در نظر گرفته شود، فرد متخلف علاوه بر انجام تعهد اصلی ملزم است وجه مذکور قراردادی را به طرف مقابل بپردازد. همانطور که در ماده 230 دیدیم، دادگاه نیز ملزم است او را به پرداخت همین مبلغ در حق طرف دیگر محکوم نماید.

انواع وجه التزام

طرفین هر قراردادی برای تحکیم تعهدات و تضمین اجرای قرارداد، به صورت شرط در ضمن عقد مبلغی را معین می کنند تا چنانچه هریک از آن دو طرف از انجام تعهدات کوتاهی کرد، محکوم به پرداخت آن مبلغ به طرف مقابل گردد. در علم حقوق این مبلغ را اصطلاحا وجه التزام می نامند. این شرط برای جلوگیری از ضرر و زیان های ناشی از عدم انجام تعهدات طرف مقابل، قید می شود. به زبان ساده تر این شرط در مواقعی استفاده می شود که یکی از طرفین قرارداد تعهدات خود را انجام ندهد یا با تاخیر آن را انجام دهد. در این صورت به موجب شرط وجه التزام، می بایست مبلغی را که از قبل تعیین شده است را به طرف دیگر بپردازد.

در دو صورت می توان از وجه التزام استفاده نمود. به عبارتی، متعهد به دو صورت ممکن است از تعهد خود تخلف کند. این دو صورت عبارت اند از:

• متعهد به کلی تعهد خود را انجام ندهد: در این صورت ممکن است در قرارداد یک مبلغ به عنوان خسارت عدم انجام تعهد و وجه مذکور تعیین شود. به آن خسارت عدم انجام تعهد می گوییم.
• متعهد تعهد خود را با تأخیر انجام دهد: در این صورت ممکن است در قرارداد برای هر روز تأخیر، مبلغی به عنوان وجه مذکور تعیین شود. به این خسارت تأخیر در انجام تعهد می گوییم.

نحوه تعیین وجه التزام در قراردادها

نحوه و نکات مهم تعیین این وجه به شرح زیر هستند:

• این وجه را می توان در تمام قراردادهای مالی جزو شروط ذکر نمود. همچنین می توان در قراردادهای تملیکی، مانند خرید و فروش و همچنین عقد بیع که به موجب آن مالکیت مالی از یک طرف به طرف دیگر قرارداد منتقل می شود نیز شرط نمود.
• مهم ترین نکته در نحوه تعیین آن، توافق طرفین می باشد. یعنی هر دو با مبلغ جریمه موافقت نمایند. در این صورت، اگر تعهدات به موقع انجام نشود و یا اصلا انجام نشود طرف مقابل می تواند مبلغ آن را مطالبه نماید.
• برای دریافت وجه التزام، اثبات ورود ضرر لازم نیست. به عبارتی خواهان فقط باید ثابت کند که طرف متخلف، تعهدات قراردادی خود را انجام نداده است.

تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه چیست؟

با توجه به قاعده ی لازم الاجرا بودن قراردادها، تمامی شروط مندرج در متن آنها نیز لازم الاجرا خواهند بود. همانطور که می دانید عدم پرداخت مبلغ قرارداد در سررسید معین، می تواند ضرر ها و خسارت هایی برای طرف مقابل به همراه داشته باشد. در چنین مواردی، بهترین راهکار قانونی جهت جبران خسارت وجه التزام می باشد. این تفاوت ها از قرار زیر می باشند:

• وجه التزام، نظیر وجه التزام عدم تنظیم سند، باید حتما با توافق طرفین تعیین شود و مبلغ آن، نمی تواند توسط قاضی تغییر کند.
• خسارت تاخیر تادیه، نیاز به پیش بینی در قرارداد ندارد. در صورت اثبات وجود ضرر ناشی از عدم انجام تعهد یا تاخیر در آن، این خسارت توسط قاضی تعیین می شود.
• مبلغ این وجه، توسط طرفین معلوم می شود.
• این مبلغ با نرخ روز، تغییری نمی کند. مگر اینکه این امر در قرارداد شرط شود.
• مبلغ خسارت تاخیر تادیه، با توجه به شاخص بانک مرکزی و به نرخ روز تعیین می گردد.

کلام آخر

وجه التزام و شرط حق فسخ در قرارداد مهمترین موضوعات قراردادها می باشند. در صورت تنظیم وجه التزام به صورت مناسب، ریسک تخلف از تعهد به صورت قابل توجه کاهش می یابد. در صورت عدم انجام یا تاخیر در انجام تعهد، خسارت طرف مقابل جبران خواهد شد.