فرجام خواهی از احکام دادگاه در دیوان عالی

به عنوان یکی از مهمترین مراجع قضایی در گشورف باید بگوییم که دیوان عالی کشور، علاوه بر اینکه رسیدگی به تخلفات رئیس جمهور و صدور آرای وحدت رویه قضایی را به عهده دارد، وظیفه رسیدگی و نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم قضایی را نیز به عهده دارد. به همین دلیل رسیدگی دادگاه ها به دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری، می تواند در موارد خاصی، به صورت شکلی، مورد رسیدگی و نظارت دیوان عالی کشور قرار گیرد. در این مقاله هدف ما بررسی یک یاز همین موارد است یعنی فرجام خواهی از احکام دادگاه ها. در نتیجه این مقاله در می یابید آشنایی با اینکه دیوان عالی کشور، چگونه نسبت به دعاوی مطروحه، رسیدگی مجدد انجام می دهد، ضرورت دارد.

قانون د رارتباط با قفرجام خواهی از احکام دادگاه در ماده 366 قانون آیین دادرسی مدنی اذعان می دارد: رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی.

فرجام ­خواهی یکی از طرق اعتراض به آرا است. و افراد زیر می توانند فرجام خواهی از احکام دادگاه را طرح نمایند:

• طرفین دعوا و وکلای ایشان
• دادستان کل کشور

جهت مطالعه در باب ثبت اعتراض در زمینه های متفاوت کلیک کنید: اعتراض به حکم طلاق غیابی

فرجام خواهی از احکام دادگاه

فرجام خواهی از احکام دادگاه را به زبان قانون در ابتدای مقاله بررسی کردیم. در حالت کلی فرجام را می توان یک راه شکایت با ماهیتی منحصر به فرد دانست. زیرا دیوان عالی کشور وظیفه رسیدگی مجدد به ماهیت دعوا را ندارد. بلکه فقط از جهت انطباق رای صادره از سوی دادگاه با موازین شرع و قانون، آن را مورد بررسی قرار می دهد. علاوه بر این فرجام خواهی از احکام دادگاه یک راه و مسیر فوق العاده برای شکایت از آراء صادره، نزد دیوان عالی کشور است.

برای تقدیم دادخواست فرجام­ خواهی باید:

• به دفتر خدمات قضایی الکترونیکی مراجعه کنیم.
• دادخواست به دفتر  دادگاه صادر کننده حکم ارسال می شود.
• پس از تکمیل دادخواست و احراز تقدیم دادخواست در مهلت قانونی، دادخواست به همراه پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می­ شود.
• براساس ترتیب به یکی از شعب دیوان ارجاع و رسیدگی می­ شود.

در ادامه مراحل فرجام خواهی از احکام دادگاه را دقیق تر بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.

موارد قابل فرجام­ خواهی از احکام دادگاه

موارد فرجام ­خواهی از احکام دادگاه در قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی عبارتند از:

الف: آراء صادره از دادگاه­های بدوی که به جهت عدم تجدیدنظر خواهی قطعی شده ­اند:

احکام:

• احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون (000 000 20) ریال باشد.
• احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.

قرار:

• قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.
• قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.

ب: آراء صادره از دادگاه­های تجدیدنظر:

احکام:

احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.

قرار:

• قرارهای زیر مشروط به این که اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد.
• قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد.
• قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.

موارد غیر قابل فرجام خواهی از احکام دادگاه

موارد بالا موارد یب.دند که در آن طرح فرجام خواهی از احکام دادگاه امکان پذیر است. حال آنکه احکام زیر حسب مورد قابل رسیدگی فرجام خواهی از احکام دادگاه نخواهد بود:

• حکم مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه.
• حکمی که مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به‌طور کتبی رأی آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند.
• هر حکم که بر اساس سوگند قاطع دعوا صادر شده باشد.
• احکامی که طرفین حق فرجام‌خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.
• حکمی که ضمن یا بعد از رسیدگی به‌ دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می‌شود، درصورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل‌رسیدگی فرجامی نباشد.
• هر حکم که به‌ موجب قوانین خاص غیرقابل فرجام‌خواهی است.

مهلت فرجام خواهی از احکام دادگاه

تا چه زمانی فرجام خواهی از احکام دادگاه امکان پذیر است؟ در پاسخ به این سوال متداول باید بگوییم این زمان از قرار زیر است:

• مهلت فرجام­ خواهی از آرائی که از دادگاه­های بدوی صادر شده و به جهت عدم تجدیدنظرخواهی قطعی شده است، برای اشخاص مقیم ایران 20 روز از تاریخ قطعی شدن رأی و برای اشخاص مقیم خارج از کشور 2 ماه از تاریخ قطعی شدن رأی است.
• در مورد آراء دادگاه­های تجدیدنظر  نیز به همان منوال است..
• مهلت فرجام­ خواهی از احکام غیابی حسب مورد 20 روز یا 2 ماه پس از اتمام مهلت واخواهی است.

اهمیت زمان در فرجام خواهی از احکام دادگاه موضوعی غیر قابل انکار است که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. زیرا باعث از دست رفتن شانس موکل و مراجعین می گردد.

مراحل فرجام خواهی از احکام دادگاه

در این مقاله تا به این جا دانستیم که یکی از راه های شکایت در امور حقوقی و کیفری فرجام خواهی از احکام دادگاه است. به عبارتی افراد زمانی که می خواهند انطباق یا عدم انطباق یک رای با قانون و شریعت را مورد برسی قرار دهند از آن رای  فرجام خواهی می کنند. فرجام خواهی در دیوان عالی کشور انجام می شود. این مرجع عالی ترین مرجع قضایی است. همچنین وظیفه دارد که بر اجرای درست قوانین نظارت داشته باشد. در انتها نیز پس از بررسی و مطابقت دادنامه صادره با قانون آن را تایید یا آن را نقض می کند. مراحل فرجام خواهی از احکام دادگاه به شرح زیر است:

• رسیدگی به درخواست فرجام خواهی در دیوان عالی کشور به صورت شکلی و بدون دعوت از طرفین دعوا است. مگر اینکه دیوان حضور اصحاب دعوا را ضروری بداند.
• در دیوان ­عالی آرا از حیث انطباق یا عدم انطباق با موازین شرعی و مقررات قانونی مورد بررسی قرار می­ گیرد.
• دیوان  پس از بررسی رأی در صورت انطباق با موازین شرعی و مقررات قانونی، آن را ابرام(تأیید) می نماید. در صورت عدم انطباق با شرع یا مقررات قانونی، آن را نقض می­ کند.
• در صورت تأیید رأی، پرونده برای اجرا به دادگاه صادرکننده رأی بدوی ارجاع می­ شود.
• چنانچه رأی نقض شود، پرونده برای رسیدگی حسب مورد به مرجع ذی­صلاح ارسال می­ شود.
• اگر رأی اصراری باشد، پرونده در هیأت عمومی شعب حقوقی دیوان عالی کشور مطرح و رسیدگی می­ شود.

مدت زمان رسیدگی به فرجام خواهی از احکام دادگاه

یکی از پرتکرار ترین سوالاتی که بعضا باعث ایجاد نگرانی برای افراد است که مدت زمان رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور بالاخص فرجوام خواهی از احکام دادگاه ها و یا تجدید نظر خواهی از احکام دادگاه ها چقدر می باشد؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که با توجه به اینکه اعتراض های واصله به دیوان عالی کشور، دارای انواع مختلف حقوقی و کیفری می باشد و هر یک از این اعتراضات حقوقی و کیفری نیز خود، دارای انواع متفاوتی می باشند، نمی توان مدت زمان رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور را، تعیین نمود. همچنین باید این مورد را در نظر بدارید که مدت زمان رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور، با توجه به شعبه ارجاعی و حجم پرونده های شعبه مربوطه نیز متفاوت خواهد بود.

فرجام خواهی از احکام دادگاه خارج از مهلت مقرر 

اگر فرد در مهلت مقرر فرجام خواهی از احکام دادگاه مورد نظر را طرح نکند. یا  قرار رد درخواست فرجام خواهی  صادر شود. یا رای در دیوان قطعی شود و یا شخص ادعا کند که حکم با شرع مخالف است، می تواند درخواست خود را به دادستان کشور ارائه دهد. به عبارتی از این طریق برای رسیدگی فرجامی اقدام کند.

در چنین مواردی، دادستان پس از مطالعه و برسی پرونده چنانچه آن را مخالف قانون و شرع تشخیص دهد به دیوان عالی کشور دستور می دهد که این رای را نقض کند. این فرجام خواهی از احکام دادگاه را فرجام خواهی با واسطه می گویند.  مهلتی که برای چنین درخواستی در نظر می گیرند، یک ماه پس از رد درخواست و یا انقضای مهلت فرجام خواهی است.

تفاوت فرجام خواهی از احکام دادگاه با تجدید نظر خواهی

خیلی از افراد فرجام خواهی از احکام دادگاه را همان تجدید نظر می دانند. حال آنکه این دو با یکدیگر تفاوتی اساسی دارند. پیشتر به این مورد اشاره کردیم که دیوان عالی کشور وظیفه رسیدگی مجدد به ماهیت دعوا را ندارد. بلکه فقط از جهت انطباق رای صادره از سوی دادگاه با موازین شرع و قانون، آن را مورد بررسی قرار می دهد. پس همین جا تفاوت اساسی بین فرجام خواهی را با تجدید نظر خواهی می توانیم ببینیم. زیرا در تجدید نظر خواهی، دادگاه تجدید نظر دوباره به پرونده رسیدگی می کند.

از طرفی ممکن است رای جدید در تناقض با رای پیشین را صادر کند. یا اینکه رای صادره از دادگاه بدوی را تایید نماید.

آثار فرجام ­خواهی از احکام دادگاه

به عنوان سحن پایانی و جمع بندری در بحث فرجام خواهی از احکام دادگاه ها در این بخش به بررسی آثار آن می پردازیم. از این که در این مقاله با ما همراه بودید سپاسگزاریم.

فرجام خواهی دو اثر اساسی دارد. این آثار عبارت اند از:

• اثر انتقالی: یعنی با درخواست فرجام­ خواهی، رسیدگی به اعتراض به رأی، در مرجع دیگری غیر از مرجع صادر کننده رأی صورت می­ گیرد.
• اثر فرجام ­خواهی بر اجرای حکم: در این اثر باید به دو نکته توجه نمود. 1) در دعاوی غیر مالی، با دادن تأمین از سوی محکوم­ علیه، اجرای حکم تا صدور رأی نهایی به تأخیر می ­افتد. 2) در دعاوی مالی، با اخذ تأمین از کسی که حکم به نفع او صادر شده، حکم اجرا می ­شود.