حق انتفاع چیست؟ انواع حق انتفاع به زبان ساده

هر مالکی حق استفاده از مال خود را دارد. این امر، امری بدیهی است. مگر اینکه طبق قانون، انتفاع آن به دیگری داده شده باشد. در حالت عادی، چنانچه منع قانونی وجود نداشته باشد، شخص می‌تواند مال خود را بفروشد، وقف کند، رهن دهد یا به هر نحو که دوست دارد از آن بهره ببرد. همچنین می‌تواند مال خود را به دیگری هبه کند و بدون عوض، مال خود را به دیگری بدهد. در این مقاله قصد داریم حق انتفاع را بررسی کنیم و انواع آن را نام ببریم.

حق انتفاع در قانون

این حق در ماده 40 قانون مدنی اینگونه تعریف شده است: حق انتفاع عبارتست از حقی که به موجب آن، شخص اجازه دارد از مالی که در تملک شخص دیگری بوده و یا مالک خاصی ندارد استفاده نماید. این نکته را در نظر داشته باشید که، در انتفاع، شخص صاحب مال نمی‌شود. منافع آن مال نیز متعلق به شخص دیگری است. فرد منتفع تنها می‌تواند از آن استفاده و بهره‌برداری کند.

انواع حق انتفاع

حق انتفاع به سه دسته کلی اعم از عمری، رقبی و سکنی تقسیم می گردد. در زیر به تشریح این سه دسته اصلی می پردازیم:

• عمری: حقی است که مالک به واسطه عقدی به میزان طول عمر خود یا منتفع و یا شخص دیگری تعیین می کند.
• رقبی: حقی است که مالک به مدت معینی تعیین می کند. به عنوان مثال: در اختیار قرار دادن مالی مانند ملک، اتومبیل و … به شخص برای مدتی معین.
• سکنی: حق سکونت در ملک که می تواند بصورت رقبی یا عمری تعیین شود که به حق سکنی نیز معروف است.

پس به عنوان نتیجه گیری بدانید که اگر این حق جهت سکونت در مسکنی باشد، آنرا سکنی می گویند. اگر برای مدت عمر مالک یا منتفع یا شخص ثالث قرار داده شد، آنرا عمری و اگر برای مدت معینی برقرار شود آنرا رقبی می دانیم. نکته حائز اهمیت آن است که اگر برای این حق، مدتی تعیین نشده باشد آنرا مطلق می دانیم. در صورت نیاز، برای کسب اطلاعات دقیق ملکی و قراردادی، بهتر است از مشاوره با بهترین وکیل ملکی در تهران و شهرستانها، که در امر قرارداد نیز تخصص دارد، بهره مند گردید.

 ایجاد حق انتفاع

شرط مکتوب بودن قرارداد، الزامی نیست. بلکه طرفین می توانند با توافقات لفظی خود حق انتفاع برای دیگری ایجاد کنند. اما اصل بر این است که این حق در قالب قرارداد به منتفع داده شود. یعنی طرفین عقد، قراردادی فی مابین تنظیم نمایند. در آن قرارداد، شرایط بهره مندی از این حق، نوع آن، تعهدات منتفع، هزینه ها و غیره درج شده باشد.

پذیرش حق انتفاع

اعطای حق انتفاع و ایجاد آن را در قسمت قبل بررسی کردیم. حال می خواهیم پذیرش این حق را از جانب متنفع بدانیم. این پذیرش به دو صورت امکان پذیر است. این دو صورت عبارت اند از:

• صورت اول: این حق انتفاع باشد. در این صورت عقد مؤجد این حق، برای مالک لازم و برای منتفع جایز است. هر زمان مایل باشد می تواند از حقی که برایش قائل شده اند، صرفنظر کند.
• صورت دوم: این حق معوض باشد. یعنی مالک از بابت اعطای این حق به منتفع، مال یا پولی دریافت کند. برای مثال مالک باغی حق انتفاع باغ خود را به مدت یکسال به برادرش بدهد. برادرش نیز ماشینش را به مالک باغ بدهد.

 از بین رفتن حق انتفاع

در ماده 53 از قانون مدنی به این موضوع اشاره شده است که،، اگر مالک، مال خود را به دیگری انتقال دهد و مالک جدید از حق انتفاع آن مال بی خبر باشد حق فسخ معامله را خواهد داشت. اما دو مورد دیگر نیز در از بین رفتن این حق تاثیر دارد. این دو مورد به شرح زیر است:

• انقضای مدت
• از بین رفتن مال موضوع انتفاع

تفاوت حق انتفاع با اجاره

با وجود شباهت هایی که وجود دارد، برای بسیاری این سوال پیش می آید که آیا حق انتفاع همان اجاره است؟ در پاسخ باید گفت خیر. این دو با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع این دو را می توان با استفاده از موارد زیر، از یکدیگر مجزا نمود:

• در اجاره که به مدت زمان معینی تعیین می شود مالکیت وجود دارد. اما در انتفاع صرفا حق بهره برداری محدود وجود دارد. به عبارتی مالکیتی در انتفاع نیست.
• برای اجاره مبلغی تعیین می شود. اما برای انتفاع ممکن است عوضی تعیین نشده باشد. به عبارتی داشتن عوض برای اعطای این حق الزامی نیست.
• در اجاره امکان اینکه نوع بهره برداری بصورت اجاره به غیر باشد، وجود دارد. اما در انتفاع خیر.