حق انتفاع چیست؟ انواع حق انتفاع به زبان ساده

هر مالکی حق استفاده از مال خود را دارد و این امری بدیهی است؛ مگر اینکه طبق قانون، انتفاع آن به دیگری داده شده باشد. در حالت عادی، چنانچه منع قانونی وجود نداشته باشد، شخص می‌تواند مال خود را بفروشد، وقف کند، رهن دهد یا به هر نحو که دوست دارد از آن بهره ببرد. همچنین می‌تواند مال خود را به دیگری هبه کند و بدون عوض، مال خود را به دیگری بدهد. اما حق انتفاع چیست و انواع آن کدام است؟

حق انتفاع در قانون

این حق در ماده 40 قانون مدنی، اینگونه تعریف شده است: حق انتفاع عبارتست از حقی که به موجب آن، شخص اجازه دارد از مالی که در تملک شخص دیگری بوده و یا مالک خاصی ندارد استفاده نماید. این نکته را در نظر داشته باشید که در انتفاع، شخص صاحب مال نمی‌شود. منافع آن مال نیز متعلق به شخص دیگری است. فرد منتفع، تنها می‌تواند از آن استفاده و بهره‌برداری کند.

انواع حق انتفاع

این حق به سه دسته کلی اعم از عمری، رقبی و سکنی تقسیم می گردد. در زیر به تشریح این سه دسته اصلی می پردازیم:

• عمری: حقی است که مالک به واسطه عقدی به میزان طول عمر خود یا منتفع و یا شخص دیگری تعیین می کند.
• رقبی: حقی است که مالک به مدت معینی تعیین می کند. به عنوان مثال؛ در اختیار قرار دادن مالی مانند ملک، اتومبیل و … به شخص برای مدتی معین.
• سکنی: حق سکونت در ملک که می تواند بصورت رقبی یا عمری تعیین شود که به حق سکنی نیز معروف است.

نکته حائز اهمیت آن است که اگر برای این حق، مدتی تعیین نشده باشد آنرا مطلق می دانیم. در صورت نیاز، برای کسب اطلاعات دقیق ملکی و قراردادی، بهتر است از مشاوره با بهترین وکیل ملکی در تهران و شهرستان ها که در امر قرارداد نیز تخصص دارد، بهره مند گردید.

 ایجاد حق انتفاع

شرط مکتوب بودن قرارداد، الزامی نیست. طرفین می توانند با توافقات لفظی خود، حق انتفاع برای دیگری ایجاد کنند؛ اما اصل بر این است که این حق در قالب قرارداد به منتفع داده شود. یعنی طرفین عقد، قراردادی فی مابین تنظیم نمایند. در آن قرارداد، شرایط بهره مندی از این حق، نوع آن، تعهدات منتفع، هزینه ها و غیره درج شده باشد.

پذیرش حق انتفاع

پذیرش حق انتفاع به دو صورت امکان پذیر است، این دو صورت عبارتند از:

• صورت اول: این حق انتفاع باشد. در این صورت عقد مؤجد این حق، برای مالک لازم و برای منتفع جایز است. هر زمان مایل باشد، می تواند از حقی که برایش قائل شده است صرف نظر کند.
• صورت دوم: این حق معوض باشد، یعنی مالک از بابت اعطای این حق به منتفع، مال یا پولی دریافت کند. برای مثال، مالک باغی حق انتفاع باغ خود را به مدت یکسال به برادرش بدهد؛ برادرش نیز ماشینش را به مالک باغ بدهد.

 از بین رفتن حق انتفاع

در ماده 53 قانون مدنی به این موضوع اشاره شده است که اگر مالک، مال خود را به دیگری انتقال دهد و مالک جدید از حق انتفاع آن مال بی خبر باشد، قادر به فسخ معامله خواهد بود، اما دو مورد دیگر نیز در از بین رفتن این حق تاثیر دارد. این دو مورد به شرح زیر است:

• انقضای مدت
• از بین رفتن مال موضوع انتفاع

تفاوت حق انتفاع با اجاره

با وجود شباهت هایی که وجود دارد، برای بسیاری این سوال پیش می آید که آیا حق انتفاع همان اجاره است؟ در پاسخ باید گفت خیر. این دو با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع این دو را می توان با استفاده از موارد زیر، از یکدیگر مجزا نمود:

• در اجاره که به مدت زمان معینی تعیین می شود، مالکیت وجود دارد؛ اما در انتفاع صرفا حق بهره برداری محدود وجود دارد. به عبارتی مالکیتی در انتفاع نیست.
• برای اجاره مبلغی تعیین می شود، اما برای انتفاع ممکن است عوضی تعیین نشده باشد. به عبارتی، داشتن عوض برای اعطای این حق الزامی نیست.
• در اجاره، امکان اینکه نوع بهره برداری بصورت اجاره به غیر باشد وجود دارد، اما در انتفاع خیر.

کلام آخر

حق انتفاع در حقوق مدنی، حقی است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده نماید. در این حق، مال در مالکیت شخص دیگر قرار دارد و منافع نیز ملک شخص دیگری است. شخص دارای این حق تنها قادر به استفاده و بهره برداری از آن می باشد و حق مالکیت بر مال یا ملک ندارد.