طرح ایرادات دادرسی چگونه است؟

یکی از راه هایی که قانونگذار در قوانین ایران مقرر می کند تا بر اساس آن افراد بتوانند به دعاوی پاسخ دهند، طرح ایرادات دادرسی می باشد. این ایرادات در قانون آیین دادرسی مدنی، اشکالاتی هستند که شاکی و متشاکی دعوا، می توانند با استناد به آن ها مانعی در رسیدگی ابتدایی به دعوا ایجاد کنند. از آنجا که طرح این ایرادات، زمان و شرایط به خصوصی دارد، ضروری است تا طرفین دعوا نسبت به قواعد و تشریفات آن، آگاه باشند و قبل از هر اقدامی از مشاوره با وکلا برتر در این زمینه بهره مند گردند.

موارد طرح ایرادات دادرسی

به منظور طرح ایرادات دادرسی در قانون آیین دادرسی مدنی ایران، مواردی پیش بینی شده اند. به عبارتی در صورت وجود این موارد، طرف مقابل می تواند به دعوای مطروحه ایراد وارد کند. همچنین از این طریق مانعی بر سر رسیدگی به دعوا، هرچند به صورت موقت ایجاد نماید. در ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی، این ایرادات در امور حقوقی بیان می شوند. هر کدام از آن ها، آثار به خصوصی را بر دعوا ایجاد می نمایند. این ایرادات در دعاوی حقوقی و کیفری رایج اند. از این رو بهترین وکیل در تهران و شهرستانها با تسلط کامل بر این قوانین، می توانند به طرح ایرادات دادرسی بپردازند. این موارد عبارت اند از:

• دادگاه صلاحیت ندارد.
• دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاطرح شده و تحت رسیدگی باشد.
• خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
• ادعا متوجه شخص خوانده نباشد. در این مورد از طرح ایرادات دادرسی قرار رد دعوا صادر می شود.
• کسی که به عنوان نمایندگی دعوا را طرح می کند، از قبیل وکالت، ولایت، قیومت و سمت او محرز نباشد.
• دعوای مورد نظر، سابقاً بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شود و نسبت به آن حکم قطعی صادر گردد.
• دعوا بر فرض ثبوت اثر قانونی ندارد، از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
• مورد دعوا مشروع نباشد.
• دعوا جزمی نباشد، بلکه ظنی یا احتمالی باشد.
• خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد.
• دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شود.

انواع طرح ایرادات دادرسی در قوانین ایران

طرح ایرادات دادرسی در ایران انواع مختلفی دارد. این انواع به شرح زیر هستند:

1. طرح ایرادات دادرسی که باعث تغییر مرجع رسیدگی می شوند

این ایرادات عبارت اند از:

• الف- ایراد عدم صلاحیت ذاتی: بند ۱ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، اذعان می دارد که اگر دادگاه فاقد صلاحیت ذاتی باشد، در این صورت متشاکی می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی، به این مساله ایراد کند. دادگاه در صورت پذیرش، قرار عدم صلاحیت صادر می نماید. سپس پرونده را به مرجع صالح یا جهت تعیین مرجع صالح به دیوان عالی کشور، ارسال می نماید.
• ب- ایراد عدم صلاحیت محلی: این ایراد بدین معناست که دادگاه ذاتاً صلاحیت رسیدگی به آن موضوع را دارد؛ اما محل اقامه دعوا باید دادگاه دیگری باشد. این ایراد باید تا پایان جلسه اول رسیدگی، توسط خوانده مطرح شود. دادگاه در صورت پذیرش، قرار عدم صلاحیت صادر می نماید. پرونده را به مرجع صالح یا جهت تعیین مرجع صالح، به دادگاه تجدیدنظر استان یا به دیوان عالی کشور ارسال می کند.
• ج- ایراد امر مطروحه: طرح ایرادات دادرسی از این نوع، بدین معناست که خوانده دعوا اعلام می کند که دعوا قبلا در همین دادگاه یا دادگاه دیگری بین همین اصحاب دعوا تحت رسیدگی می باشد. یا اینکه ادعا می کند، دعوای حال حاضر با دعوای قبلی ارتباط کامل دارد. دادگاه در صورت پذیرش این ایراد، قرار رسیدگی توامان صادر می کند.به عبارتی به هر دو یک جا رسیدگی می نماید.

2. طرح ایرادات دادرسی که در رسیدگی مانع موقت ایجاد می کنند

باید بدانید طرح ایرادات دادرسی که در رسیدگی مانع موقت ایجاد می کنند، در زمره ایراداتی محسوب می گردند که در صورت برطرف شدن آن مانع، دعوا مجددا قابل طرح می باشد.

• الف- ایراد عدم اهلیت: قانونگذار در این مورد اذعان می دارد که هر کسی برای این که بتواند از حق و حقوق قانونی خود دفاع نماید، لازم است که دارای اهلیت قانونی باشد. اگر دادگاه تشخیص دهد که خوانده اهلیت ندارد، قرار عدم اهلیت خوانده را صادر می نماید.
• ب- ایراد عدم احراز سمت: این ایراد زمانی مطرح می گردد که فردی که به نمایندگی از خواهان طرح دعوا کرده است، فاقد سمت قانونی باشد.

3. طرح ایرادات دادرسی که در رسیدگی مانع دائم ایجاد می کنند

در طرح ایرادات دادرسی، این نوع از ایرادات مانع دائمی برای رسیدگی ایجاد می کنند و از این بابت بسیار حائز اهمیت هستند. این ایرادات به دو دسته کلی تقسیم می شوند که از قرار زیر است:

• ایراد عدم توجه دعوا: این ایراد بدین معنا می باشد که دعوا، حتی با فرض اینکه ادعا ثابت شود، بر علیه شخص خوانده نیست. لذا در این صورت دادگاه، قرار رد دعوا صادر می نماید.
•  ایراد امر قضاوت شده: این ایراد زمانی مطرح می گردد که خوانده ای که در دعوای قبلی پیروز شود. سپس ادعا نماید که دعوا جدید، همان دعوای سابق است. در چنین حالتی اگر دادگاه این امر را احراز نماید، قرار رد دعوا صادر می نماید. جهت پذیرش این نوع از ایرادات، دادگاه باید تشخیص دهد که این دعوا و دعوای سابق دارای اصحاب دعوا، موضوع و سبب واحد می باشند.

کلام آخر

به طور کلی، می توان گفت طرح ایرادات دادرسی در حقیقت همان طرح ایرادات و دفاعیاتی است که ناظر به شکل و شیوه طرح دعوا بیان می کند. این طرح ایرادات، به اصل و اساس ادعای خواهان و ماهیت دعوای ایشان نامربوط است. به عبارت دیگر، خوانده بدون درگیری در دفاع از ماهیت پرونده از شیوه طرح دعوا خرده می گیرد. در اینجا، ممکن است دعوا به دلیل ایرادات شکلی با قراری همچون قرار رد دعوا مواجه شود.