قرار کارشناسی دادگاه چیست؟

یکی از موضوعات در قوانین حاکم بر ایران، این است که در شرایط عدم توانایی قاضی برای تصمیم گیری در رابطه با حکم با وجود اطلاعات و تخصص شخصی خود، از افراد دیگری در این زمینه کمک می‌گیرد. این افراد، در موضوع مورد نظر در پرونده مربوطه متخصص می باشند. پس نتیجه می گیریم که در چنین شرایطی بررسی پرونده به افرادی تحت عنوان کارشناس ارجاع داده می‌شود. این قرار کارشناسی دادگاه برای کمک به قاضی در تصمیم‌گیری و صدور حکم بسیار حائز اهمیت است.

به عبارتی لازم به ذکر است تحول و پیشرفت علوم و فنون در تمام زمینه ها موجب می شود که در اختلافات دادرسی بدون رجوع به اشخاص خبره نتوان به طور کامل و صحیح جنبه های موضوعی اختلاف را درک نمود. بنابراین ناچاریم تا رای را با نظر اشخاصی منطبق کنیم که به دلیل تخصص در علم یا فن خاص و یا حتی تجربه و تبحر و مهارت، توانایی لازم را برای روشن کردن عناصر موضوعی مربوط به اختلاف را دارا هستند.

قرار کارشناسی دادگاه شامل چه مواردی می باشد؟

شخصی که به عنوان قاضی در دادگاه حضور دارد در زمینه حقوق و فقه اطلاعات کافی دارد اما در مواردی مانند صدمه به شخص، قتل و مسائل مربوط به حوزه پزشکی تخصص کافی ندارد. اگر موضوع مورد رسیدگی در دادگاه، دارای جنبه‌های تخصصی باشد و قاضی علی‌رغم تخصص خود نتواند موضوع را بررسی کند پرونده را به کارشناس مربوطه ارجاع می‌دهد. هر گاه دادگاه تشخیص دهد که موضوع دارای جنبه فنی و تخصصی است و باید به کارشناس متخصص در موضوع مربوطه واگذار شود، این امر را در صورت جلسه دادگاه می نویسد و بدین ترتیب قرار کارشناسی دادگاه صادر می شود.

پس از بررسی مفهوم کلی قرار کارشناسی دادگاه در این بخش به مواردی که در این قرار جا دارند، اشاره می کنیم. در قرار کارشناسی، بایستی موارد زیر ذکر شوند:

• موضوعی که مورد کارشناسی واقع می شود.
• دستمزد کارشناس.
• شخصی که بایستی این هزینه را متقبل شود.
• شخصی که جهت کارشناسی مشخص می گردد.
• مهلتی که برای اظهار نظر کارشناس نیاز است .

انواع قرار کارشناسی دادگاه

در مواردی که موضوع دعوا دارای جنبه های فنی و تخصصی باشد، به گونه ای که قاضی پرونده نتواند از کم و کیف آن آگاهی یابد  قرار کارشناسی دادگاه صادر می شود. سپس با تعیین کارشناس رسمی دادگستری از وی تقاضا می شود تا با ارائه اطلاعات و نظر خود بتواند رای نهایی را صادر نماید. اما این قرار با توجه به ماهیت موضوع، متفاوت می باشد. به همین دلیل پیش از شکایت، لازم است حقوقی یا کیفری بودن موضوع پرونده را تشخیص دهید. قرار کارشناسی دادگاه ممکن است یکی از انواع زیر باشد:

1. قرار کارشناسی دادگاه کیفری

در صورت وقوع یک جرم، باید برای طرح شکایت کیفری به دادسرا مراجعه کنید. معمولا پرونده های کیفری مرتبط با یک عمل مجرمانه می باشند. از این رو بررسی آن ها در دادسرا انجام می‌ شود. قاضی پرونده با بررسی جرم باید حکم صادر کند. از آنجا که پرونده های کیفری از حساسیت بالایی برخوردارند و مجازات های مخصوص به خود را به همراه دارند، در شرایطی که بخشی از پرونده دارای ابهام باشد و قاضی نتواند با استناد به مدارک موجود تصمیم‌گیری کند، قرار کارشناسی در پرونده کیفری صادر می‌شود. در صورت نیاز به مشاوره تخصصی می توانید با بهترین وکیل کیفری در تهران و شهرستانها به مشورت بپردازید.

2. قرار کارشناسی دادگاه حقوقی

در صورتی که شکایت شما مرتبط با دعاوی حقوقی باشد، برای آن باید به دادگاه مربوطه مراجعه کنید. پرونده‌های حقوقی مرتبط با تعهدات مالی یا غیرمالی است. همچنین می‌تواند شامل موارد مختلف باشد. به عنوان مثال این مسائل عبارت اند از:

• در پرونده‌های طلاق، موضوع‌های نفقه، مهریه، حضانت و…
• در امور مالی پرونده‌هایی مانند مطالبه ارث، مطالبه سرقفلی، اثبات مالکیت ابطال و…

قرار کارشناسی دادگاه در پرونده حقوقی به منظور بررسی جوانب فنی و تخصصی پرونده‌های حقوقی صادر می‌شود. کارشناس پرونده باید در زمینه مسائل حقوقی تخصص کافی و دانش لازم را داشته باشد تا بتواند تمامی جوانب کار را بسنجد و نظر خود را به قاضی پرونده ابلاغ کند. قاضی بهترین تصمیم را در صدور حکم اتخاذ می کند.

هزینه قرار کارشناسی دادگاه

مسلم است که عمل کارشناس برای قرار کارشناسی دادگاه، نمی تواند عملی بی اجرت باشد. به عبارتی اظهار نظر تخصصی وی در مورد موضوع مورد نظر دادگاه هزینه در بر دارد. دادگاه حق الزحمه وی را با توجه به موضوع مورد کارشناسی به طور قطعی مشخص می نماید. اما اینکه چه کسی باید هزینه کارشناسی را پرداخت نماید در همه مواقع یکسان نیست. این موضوع سوال بسیاری از کاربران است. از این رو در این بخش به پاسخ این سوال پر تکرار می پردازیم. این هزینه با توجه به مرحله ای که پرونده در آن واقع است، متفاوت خواهد بود.

• اگر پرونده در مرحله بدوی باشد: چنانچه پرونده در مرحله بدوی رسیدگی باشد، پرداخت هزینه کارشناسی به دوش خواهان یا همان فردی است که دادخواست داده است.
• اگر پرونده در مرحله تجدید نظر باشد: چنانچه پرونده در مرحله تجدیدنظر باشد و در این مرحله دادگاه قرار کارشناسی را لازم بداند و نتواند بدون اخذ نظر کارشناس اظهار نظر نماید، پرداخت هزینه کارشناسی بر عهده تجدید نظر خواه می باشد.

نحوه اجرای قرار کارشناسی دادگاه

در این مرحله بعد از بررسی هایی که در این موضوع انجام دادیم، این سوال پیش می آید که اجرای این قرار به چه صورت است؟ پس از صدور قرار کارشناسی توسط دادگاه، مراحل زیر را در اجرای این قرار پیش رو داریم:

• دستور پرداخت هزینه کارشناسی به طرف مربوطه ابلاغ می‌شود.
• با پرداخت دستمزد کارشناسی به حساب دادگاه، دستور اجرای قرار کارشناسی به کارشناس مورد نظر ابلاغ می شود.
• اگر کارشناس مورد نظر کارشناسی پرونده را بپذیرد، در سایر مراحل لازم است به دادگاه مراجعه کند و با دریافت جزئیات پرونده در زمان مقرر به محل تعیین شده مراجعه کند.

کلام آخر

قرار کارشناسی دادگاه، ابزار کارآمد برای تسهیل فرآیند دادرسی و حصول عدالت در مواردی است که ماهیت موضوع به دانش، تخصص فنی و غیر حقوقی نیاز داشته باشد. بهره گیری از این ابزار، علاوه بر افزایش اعتبار و صحت آرای دادگاه به تسریع رسیدگی پرونده ها نیز کمک می کند.