اظهارنامه قضایی چیست؟ و نحوه تنظیم اظهارنامه قضایی چگونه است؟

اظهارنامه قضایی، مطابق ضوابط و مقررات قانونی وسیله‌ ای است به جهت بیان یک ادعا یا یک مطلب که مورد نظر ماست. در همین ابتدا در نظر داشته باشید که مسئله محدود کننده در اظهارنامه، این است که نباید حاوی مطالب توهین آمیز باشد. اظهارنامه، به صراحت ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی از راه‌های رسمی مطالبه‌ حق به شمار می‌رود.

چه مواردی در اظهارنامه قضایی وجود دارد؟

اظهارنامه قضایی، طبق ماده 156 قانون آیین دادرسی از جمله ابزار هایی است که قانون گذار در اختیار افراد قرار می دهد تا به طور رسمی حق خود را مطالبه کنند. برخی از مواقع ممکن است نخواهیم از طریق مراجع قضایی اقدامی کنیم و بخواهیم با مصالحه روندی را طی کنیم. به همین منظور قبل از رفتن به دادگاه، درخواست خود را به طرف مقابل از طریق اظهارنامه اعلام می کنیم. ابتدا یک اظهارنامه برای طرف مقابل ارسال میکنیم. بدین صورت روند پرونده و درخواست خود را راحت‌تر پیش خواهیم برد. اظهارنامه قضایی، یک فرم چاپی مخصوصی دارد. این برگه توسط دادگستری چاپ شده است. باید دقت کنید که موارد زیر در این برگه تکمیل گردد.

• مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: در این قسمت اظهارکننده مشخصات خود را قید می‌کند. این مشخصات شامل نام، نام خانوادگی و نشانی خود می شود.
•  موضوع اظهارنامه: این قسمت مربوط به عنوان مطلبی است که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات شرح داده می‌شود.
• مشخصات و اقامتگاه مخاطب: در این قسمت نام، نام خانوادگی و نشانی طرف مقابل نوشته می‌شود.
• خلاصه اظهارات: اظهارکننده آنچه را که مورد نظر وی است و می‌خواهد به طرف دیگر ابلاغ کند، در این قسمت توضیح می‌دهد.

قسمت دیگری که در اظهارنامه موجود است، خلاصه جواب نام دارد. این قسمت باید خالی بماند تا دریافت‌کننده اظهارنامه، در نسخه‌ای دیگر از آن به اظهارات فرستنده پاسخ دهد.

ساختار اظهارنامه قضایی

به منظور جمع بندی از مواردی که در اظهارنامه ها موجود است، حین تنظیم اظهارنامه قضایی به تمامی موارد زیر دقت کافی داشته باشید.

• بخش مشخصات و آدرس اظهار کننده
• بخش مشخصات و آدرس مخاطب
• بخش عنوان اظهارنامه
• بخش تشریح اظهارات
• بخش پاسخ به اظهارنامه
• بخش امضا

نحوه تنظیم اظهارنامه قضایی

هر فردی می‌تواند قبل از مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست قضایی، اظهارنامه‌ای را به‌صورت رسمی تنظیم و ثبت کند. اصول تنظیم اظهارنامه عبارت اند از:

• بایستی در هنگام تنظیم اظهارنامه، در فرم از الفاظ صحیح بدون نوشتن عبارات کذب و افترا به طرف مقابل استفاده شود.
• متن باید  کوتاه، بدون ابهام و دقیق باشد.
• در صورتی‌که می خواهید به همراه متن اظهارنامه چیز دیگری ارسال کنید، باید در متن به آن اشاره کنید.

در صورت مواجهه با موضوعات مختلف اعم از ملکی، انحصار وراثت، خانواده و … می توانید قبل از هر اقدامی، به جهت تنظیم اظهارنامه از مشورت با بهترین وکیل در تهران و شهرستانها بهره مند گردید.

ارسال اظهارنامه قضایی

ارسال یک اظهارنامه قضایی مانند تمامی مراحلی که در روند قضایی طی می شود، دارای شرایط و مراحل به خصوصی است. عموما در ارسال اظهارنامه ها از شرایط زیر تبعیت می شود:

• احراز هویت: شخصی که اظهارنامه را تحویل می دهد تا ارسال شود، باید با ارائه مدارک شناسایی قانونی، هویتش احراز گردد. اگر شخص دیگری مانند وکیل اظهارنامه را تقدیم ‌کند، علاوه برمدارک مذکور، باید وکالت نامه اش را نیز ارائه دهد.
• ابطال تمبر: بر روی برگ اظهاریه طبق تعرفه قانونی باید تمبر ابطال شود.
• نگارش متن اظهارنامه: طبق تبصره ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، از ابلاغ اظهارنامه‌هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد، خودداری می شود.
• تحویل اظهارنامه و پیوست ها به تعدادی که قانون تعیین کرده است: معمولا اظهارنامه و پیوست ها باید لااقل در سه نسخه به مرجعی که وظیفه ارسال اظهارنامه را بر عهده دارد، تقدیم شود. یک نسخه در بایگانی مرجع ارسال می‌ماند. یک نسخه به طرف مقابل ابلاغ می‌شود. یک نسخه‌ نیز به عنوان نسخه ابلاغ‌شده، به اظهارکننده تسلیم می‌شود.

اجبار در ارسال اظهارنامه قضایی

در مواردی اثبات ادعا و احراز حقیقت به ابلاغ اظهارنامه بستگی دارد. به موجب قانون، ارسال اظهارنامه قضایی در موارد زیر الزامی است:

• طبق ماده 13 قانون روابط موجر و مستأجر 1356: وقتی که موجر از تحویل مورد اجاره امتناع کند، در چنین شرایطی مستأجر مکلف است با ارسال اظهارنامه از مالک، تحویل مورد اجاره را تقاضا کند.
• طبق تبصره 2 ماده 10 مکرر قانون تملک آپارتمان‌ها: مطالبه بدهی مالکان آپارتمان‌ها از طریق اظهارنامه است. عملیات اجرایی برای وصول بر اساس اظهارنامه ابلاغ‌شده به مالک مستنکف از تأدیه هزینه‌های مشترک می باشد.
• در دعوا‌ی رفع تصرف عدوانی: طبق ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، سرایدار، خادم، کارگر و به‌طور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از 10 روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد، مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی محسوب می‌شود.
•  طبق بند 9 ماد ه 14 قانون روابط موجر و مستأجر 1356 : اثبات تأخیر در پرداخت اجاره‌‌بها یا اجرت‌المثل املاک برای اقامه دعوا‌ی تخلیه.
• طبق ماده 129 قانون تجارت: درخواست محکوم‌له مبنی بر انحلال شرکت تضامنی.

مرجع صالح ارسال اظهارنامه قضایی

پیشتر از این مرجع صالح برای ابلاغ یا ارسال اظهارنامه قضایی، اداره ثبت اسناد یا دفاتر دادگاه‌ها بوده است. اما امروزه، به جای دفاتر دادگاه‌ها، قسمتی به نام دایره اظهارنامه در هر واحد قضایی وجود دارد که اظهارنامه‌ها به آنجا تحویل داده می‌شوند. مسئول مربوط پس از دریافت اظهارنامه، در صورتی که واجد شرایط مقرر قانونی باشد، آن را قبول و در دفتر مخصوصی ثبت می‌کند. در این مرحله، شماره و تاریخ ثبت طی برگ رسید به اظهارکننده تحویل داده می شود.

روش های ثبت اظهارنامه قضایی

امروزه به جهت الکترونیکی شدن ثبت درخواست ها و اظهارنامه های قضایی، باید از طریق درگاه های الکترونیکی اقدام کرد. در حال حاضر، دو روش برای این اقدام وجود دارد که به شرح زیر است:

• سایت خدمات الکترونیک قضایی
•  دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
• مراجعه حضوری به دایره اظهارنامه در دادگاه ها

کلام آخر

نکته حائز اهمیت در روند ارسال و دریافت اظهارنامه قضایی این است که اظهار کننده باید بداند، مخاطب الزامی به پاسخ دادن به اظهارنامه ندارد؛ اما با این حال اگر مخاطب تمایل داشته باشد که به اظهارنامه‌پاسخ دهد، می‌تواند این‌کار را انجام دهد. اصولا برای آن که اظهارنامه ارسالی بر علیه مخاطب توسط اظهارکننده به اجرا گذاشته نشود، بهتر است وی قبل از پاسخ با یک وکیل متخصص دادگستری که تخصص کافی را در موضوع مطروحه در اظهارنامه را دارد، مشورت کند.