نحوه طرح شکایت رقابتی

رقابت در بازار یکی از اصول بنیادین اقتصاد آزاد و سالم است که نقش مهمی در افزایش کارایی، نوآوری و بهبود کیفیت محصولات و خدمات ایفا می‌کند. زمانی که شرکت‌ها در یک بازار رقابتی فعالیت می‌کنند، مجبورند برای جذب مشتریان بیشتر، قیمت‌ها را کاهش دهند، کیفیت محصولات خود را افزایش دهند و نوآوری‌های جدیدی ارائه کنند. این رقابت نه تنها به نفع مصرف‌کنندگان است، بلکه موجب رشد اقتصادی و افزایش بهره‌وری در سطح کلان نیز می‌شود. رقابت سالم در بازار، انگیزه‌ای برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا بهره‌وری خود را افزایش داده و با کاهش هزینه‌ها، مزایای بیشتری برای مصرف‌کنندگان ایجاد کنند.

با این حال، گاهی اوقات رقابت از مسیر سالم خود منحرف شده و شرکت‌ها دست به اقدامات ضدرقابتی و ناعادلانه می‌زنند. در چنین شرایطی، شرکت‌ها و کسب‌وکارها و حتی مصرف‌کنندگان می‌توانند از ابزار قانونی تحت عنوان “شکایت رقابتی” استفاده کنند تا از حقوق خود دفاع کنند و عدالت را در بازار برقرار سازند. شکایت رقابتی سازوکاری است که با آن می‌توان رقابت سالم، کارایی و عدالت را به بازار برگرداند، همچنین می‌توان خسارتی که به کسب‌و‌کارها بابت رفتارهای ضدرقابتی شرکت‌ها در بازار وارد شده است را جبران کرد. بازاری که رقابت سالم در آن رشد و نمو پیدا کند، پویایی بیشتری دارد و به تمامی بازیگران بازار و مصرف‌کنندگان نفع می‌رساند. با توجه به ضرورت و اهمیت رقابت در بازار، در هر کشور مرجعی برای تنظیم‌گری رقابت و جلوگیری از اثرات مخرب انحصار در بازارهای مختلف ایجاد می‌شود. در ایران، برای طرح شکایت رقابتی باید به شورای رقابت به عنوان  مرجع تخصصی تنظیم‌گر رقابت در ایران رجوع کرد.

انواع رفتارهای ضدرقابتی

همان طور که اشاره شد، با طرح یک شکایت رقابتی، می‌توان جلوی آسیب رفتارهای مخرب شرکت‌های فعال در بازار را گرفت. مهم‌ترین رفتارهایی که یک شکایت رقابتی تلاش می‌کند تا با آن‌ها مقابله کند شامل سوءاستفاده از موقعیت مسلط یا انحصاری یک شرکت (مثلا از طریق قراردادهای انحصاری یا اهرم‌سازی) ، تبانی‌ و توافق بین شرکت‌های رقیب برای تقسیم بازار و تعیین قیمت‌ها، وضع محدودیت‌های قراردادی ناعادلانه مانند شروط تعیین قیمت بازفروش، کمک‌های دولتی ناروا و ادغام یا تملک‌ ضدرقابتی شرکت‌ها می‌شود. در ایران، قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، در فصل نهم خود در مواد 44 تا 48 و ماده 52 انواع رفتارهای ضدرقابتی که می‌توانند موضوع یک شکایت رقابتی باشند را برشمرده است.

مراحل طرح شکایت رقابتی

به موجب قانون، هر شخصی می‌تواند در خصوص رویه‌ها و رفتارهای ضدرقابتی، شکایت خود را نزد شورای رقابت طرح کند. با این حال، تنظیم شکایت رقابتی یک فرآیند پیچیده و نیازمند دقت بالاست. در مرحله اول، رفتار ضدرقابتی شرکت باید شناسایی شود. بنابراین، تحقیقات اولیه بر پایه تحلیل بازار و ساختار آن باید صورت بگیرد تا بتوان به طور دقیق، رفتار ضدرقابتی را شناسایی کرد. برای اینکه شکایت رقابتی شما مستدل‌تر باشد و از تحلیل‌های حقوقی و اقتصادی قوی‌تر بهره ببرد، بهتر است از متخصصان در این زمینه مشورت بگیرید. مرکز مطالعات توسعه و رقابت (بانا) از مؤسسات معتبر در زمینه مشاوره حقوقی و اقتصادی برای طرح یک شکایت رقابتی است.

در مرحله دوم، مدارک و مستنداتی باید جمع‌آوری شود تا بتوان ادعای خود را اثبات کرد. برای مثال، می‌توان قراردادهایی که شرکت‌ دارای موقعیت مسلط منعقد می‌کند را جمع‌آوری کرد تا شروط غیرمنصفانه و ضدرقابتی مندرج در آن‌ها را پیدا کرد. در برخی موارد نیز مستنداتی مانند گزارش‌های مالی شرکت‌ها یا صورت جلسات و مکاتبات بین آن‌ها نیز اهمیت پیدا می‌کنند.

مرحله سوم شامل تهیه و تنظیم یک لایحه رقابتی خوب است. یک لایحه رقابتی خوب باید ویژگی‌هایی را دارا باشد تا به نحو احسن، جنبه‌های حقوقی و اقتصادی شکایت شما را پوشش دهد و به طور واضح و شفاف نشان دهد که چگونه رفتار ارتکابی به ضرر شما و بازار بوده‌است.

پس از ثبت شکایت ، پرونده شکایت شما که شامل فرم و مدارک است در روابط عمومی شورای رقابت دسته‌بندی شده و به دبیرخانه مرکز ملی رقابت ارسال می‌شود. در همین مرحله نیز در صورتی که مدارک ثبت شده توسط خواهان یا شاکی دارای نقص و یا ابهامی باشد، کارشناسان شورا با برقراری تماس با شاکی، اقدام به تکمیل موارد مبهم یا ناقص می‌کنند. کار مطالعه، بررسی و کارشناسی دلایل و مستندات شما پیش از جلسه رسیدگی شورا توسط کارشناسان مربوطه انجام می‌شود. سپس نتیجه مطالعه و بررسی پرونده شکایت شما در جلسه رسیدگی به اعضا و قضات شورا ارائه می‌شود. در این جلسات، به اظهارات شما، دفاعیات طرف مقابل و مدارک و مستندات رسیدگی می‌شود. بهتر است که در این مرحله، شما یا نماینده‌تان در این جلسات شرکت کنید تا بتوانید به خوبی، استدلا‌ل‌های خود را که در لایحه رقابتی نیز درج کرده‌اید، توضیح دهید و ارائه کنید. متخصصان و مشاوران مرکز «بانا» در این مرحله نیز به کمک شما می‌آیند.

اگر در این مرحله نیاز به انجام تحقیقات باشد، با دستور حداقل یکی از قضات شورا – که ظرف 2 هفته باید اتخاذ شود- شورا یا مرکز ملی رقابت رأسا یا با ارجاع به شخص واجد صلاحیت، بازرسی‌ها و تحقیقات لازمه را انجام خواهد داد. همچنین قاضی شورا می‌تواند رأسا از خوانده تحقیقات لازمه را به عمل آورد. لازم به ذکر است که هرگونه بازرسی بدون حکم قاضی شورا فاقد وجاهت رسمی و قانونی خواهد بود.

اگر نتیجه اخذ رأی منتج به صدور مصوبه موافق یا مخالف گردد، شورا موظف است که در همان جلسه نتیجه را به طرفین اعلام کند و در غیر این صورت، اگر نتیجه قطعی مشخص نشود، شورا باید ظرف یک هفته تصمیم خود را بگیرد.

در صورتی که شورای رقابت پس از وصول شکایات و انجام تحقیقاتش احراز کند که یک یا چند مورد از رویه های ضدرقابتی موضوع مواد 44 تا 48 قانون توسط یک بنگاه رخ داده است، می‌تواند یک یا چند مورد از ضمانت‌اجراهای مقرر در ماده 61، مانند دستور به فسخ قراردادها و توافقات، دستور به توقف رویه ‌ضدرقابتی و عدم تکرار آن، اطلاع‌رسانی عمومی در خصوص آن رویه و دستور به عزل مدیران یا واگذاری سهام و سرمایه بنگاه‌ها را مقرر و اعمال کند. اجرای حکم و اخذ خسارت نیز نیازمند پیگیری دقیق است تا اطمینان حاصل شود که عدالت به درستی اجرا خواهد شد و اهداف شما از این شکایت رقابتی محقق می‌شود.

نقش مرکز بانا در شکایت رقابتی

مرکز بانا به عنوان نخستین گروه مشاوره‌ای تخصصی رقابت در ایران، به شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران خدمات مشورتی و کارشناسی خود را عرضه می‌کند. این مرکز با تکیه بر تخصص‌های حقوقی و اقتصادی و با نگاهی جامع به مسائل رقابتی مشتریان خود، توانایی ارائه نظرات مشورتی و تدوین لایحه‌های رقابتی و تنظیم یک شکایت رقابتی خوب با تکیه بر تحلیل‌های حقوقی و اقتصادی مربوط به آن را دارد. تجربه و تخصص «بانا»، برای حل مسائل رقابتی فعالان اقتصادی در هر حوزه اقتصادی کاربرد دارد.

اعتقاد ما در مرکز «بانا» بر این است که هرگونه بررسی رویه‌های ضدرقابتی و طرح دعوی علیه آن‌ها، تنها در صورت تحلیل و ارزیابی دقیق اقتصادی از اتقان کافی جهت ارائه به شورای رقابت برخوردار خواهد بود.
آنچه که خدمات «بانا» را از خدمات شرکت‌های مشاوره حقوقی مشابه متمایز می‌کند، بدون شک بهره‌مندی از فضای میان‌رشته‌ای حقوق، اقتصاد و سیاست‌گذاری است. کنار هم قرار گرفتن این رشته‌ها قابلیت تحلیل چندوجهی مسائل رقابتی مشتریان را برای بانا فراهم می‌کند.

از جمله خدمات ما در مرکز «بانا» به شرح ذیل است:

1. جمع‌آوری مدارک مربوط به رویه‌های ضدرقابتی صورت گرفته توسط رقبا
2. ارائه تحلیل‌های تخصصی حقوقی و تطابق رویه‌های ضدرقابتی صورت گرفته با مواد قانونی و مبانی حقوق رقابت
3. نگارش لایحه، تنظیم شکایت رقابتی و حضور در شورای رقابت برای دفاع از لایحه و ارائه تخصصی لایحه تدوین شده
4. ارائه تحلیل های تخصصی اقتصادی از رفتارهای ضدرقابتی و ارزیابی میزان اثر منفی رویه‌های صورت گرفته بر بازار
5. اندازه‌گیری میزان خسارت وارد شده در اثر رفتار ضد رقابتی به منظور دریافت حکم جبران خسارت
6. مشاوره تطابق(compliance): بررسی میزان تطابق مدل‌های کسب و کاری مشتریان با الزامات قانونی و مقررات

تیم «بانا»، متشکل از متخصصانی با دانش عمیق و به‌روز است که همواره در جریان آخرین تحولات و نوآوری‌های علمی و حقوقی قرار دارند و از به‌روزترین و مناسب‌ترین روش‌ها و ابزارهای تحلیلی برای بررسی پرونده‌های ضدرقابتی استفاده می‌کنند. این سطح از تخصص و به‌روزبودن، تضمین می‌کند که لوایح و استدلال‌های ارائه‌شده در شکایت رقابتی شما، همواره مطابق با استانداردهای جهانی و مبتنی بر جدیدترین دستاوردهای علمی و حقوقی باشد و در عین حال، با توجه خاص به بازارهای ایران تنظیم ‌شده‌باشند. به همین دلیل، تیم «بانا» قادر است به شکلی موثر و قاطع، از حقوق موکلین در برابر شورای رقابت دفاع کند.
شرکت «بانا» سابقه همکاری با شرکت‌های مطرحی همانند روژین دارو، شرکت رجا، ازکی‌وام، زودِکس و گروه تپسی را در کارنامه خود دارد. همانطور که در تجربیات مشابه نیز نشان داده ایم، با تکیه بر تخصص خود می‌توانیم در ارتباط با شورای رقابت که نهادی تخصصی و متفاوت با دیگر مراجع قضایی است، منافع مشتریان خود را تامین کنیم.