محرومیت از ارث چگونه است؟

این موضوع امری بدیهیست که تمام افراد تا زمانی که در قید حیات هستند می توانند هر گونه دخل و تصرف در اموال خود را داشته باشند. این بدان معناست که افراد تا زمان حیات مالک تمام اموال خود می باشند. به عبارتی می توان گفت زمانی که فرد زنده است می تواند هر تصمیمی درمورد دارایی اش بگیرد. وی حق هر گونه دخل و تصرفی در اموال و دارایی خود را دارد. اما به محض اینکه فردی فوت می کند اموال او با شروع فرآیند انحصار وراثت به بازماندگان فرد متوفی تعلق می گیرد. حال اگر فرد بخواهد در مورد اموال خود بعد از مرگش تصمیمی بگیرد این عمل تنها در یک صورت ممکن است. آن این است که فرد این تصمیم را از طرق وصیت تعیین کند. هدف ما در این مقاله بررسی یکی از مهم ترین موارد تعیینی یعنی محرومیت از ارث است. با ما همراه باشید.

محرومیت از ارث

در بحث محرومیت از ارث باید بدانید که این موضوع از قواعد و قوانین ارث پیروی می کند. قواعد و قوانین ارث جز قوانین امری است. به عبارتی سرپیچی از آن جایز نیست. پس از این موضوع می توان نتیجه گرفت که این محرومیت امکان پذیر نیست. به عنوان مثال اگر فردی یکی از فرزندان خود را از ارث محروم کند به موجب قانون این وصیت نامه باطل است. فرزند متوفی می تواند از دادگاه ابطال وصیتنامه  را درخواست نماید.

در توضیح وصیت نامه مطابق قوانین باید بدانید که قانون مدنی در ماده ۸۲۶ اذعان می دارد که وصیت در دو نوع زیر موجود می باشد:

• وصیت تملیکی: عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری بدهد.
• وصیت عهدی: عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور می نماید.

به جهت مطالعه بیشتر در حوزه انحصار وراثت کلیک کنید: اقسام وصیت

محرومیت از ارث در قانون مدنی

همانطور که در قسمت قبل هم گفتیم، ارث از احکام امری است. این موضوع از احکام تکمیلی نیست. پس نتیجه می گیریم که اختیار تعیین وارث و تقسیم ارث به تشخیص اشخاص نیست. این موضوع به حکم قانون گذار و شارع است نه شخص. قانون صراحتا در ارتباط با محرومیت از ارث نظر می دهد. ماده ۸۳۷ قانون مدنی در این مورد اذعان می دارد که اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت مزبور نافذ نیست.

به لغت نافذ در متن این ماده دقت فرمایید. در رابطه با اینکه قانونگذار در این ماده از لغت نافذ نیست استفاده کرده تفسیرهایی می شود که به نظر مقصود قانونگذار از نافذ نیست، به معنای خاص آن یعنی باطل است.

در بحث محرومیت از ارث ماده 837 قانون مدنی اذعان می دارد: اگر شخصی بر حسب وصیت خود یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت وی نافذ نیست. قابل قبول نخواهد بود.

لذا این محرومیت طبق ماده فوق تا ثلث اموال وصیت نافذ است. به عبارتی فقط در مورد ثلث اموال شخص درست به حساب می آید. اما محرومیت از کل اموال قابل قبول نمی باشد و قابل ابطال و پیگیری است.

موارد محرومیت از ارث

در این بخش به منظور سخن پایانی به مواردی اشاره می کنیم که با استناد به آنها محرومیت از ارث تحقق می یابد. این موارد عبارت اند از:

• قتل : چنانچه شخصی مورث خود را به قتل برساند از ارث محروم می‌ شود. بهتر است به عنوان مثال اینگونه بگوییم که اگر پسری پدر خود را به قتل برساند ارث به وی تعلق نمی گیرد.
• کفر : مطابق قانون کافر از مسلمان ارث نمی‌ برد. ولی اگر کافر بمیرد و یکی از وراث او مسلمان باشد، تمام اموالش به او می رسد.
• ولد از زنا: فرزندی که حاصل یک رابطه نامشروع باشد و ولد از زنا باشد، از والدین خود ارث نمی‌ برد.
• لعان : در صورتی که که میان زن و شوهری لعان صورت بگیرد و یکی از آنها در مدت زمان عده بمیرد. در اینصورت هر کدام که زنده بماند از شخص متوفی ارث نمی‌ برد.

پس نتیجه می گیریم که محرومیت از ارث در وصیت نافذ نیست. اما اگر یکی از شرایط بالا تحقق یابد، این محرومیت اعمال می گردد.